Ο θαλάσσιος βυθός και τα μυστικά του πάντα θα εξιτάρουν την φαντασία των ανθρώπων, με τις φωτογραφικές εικόνες των διάφορων ειδών του να μαγεύουν. Κοράλλια ποικίλων χρωματισμών ύφαλοι, διάφορα είδη φυκών, σφουγγάρια, ψάρια όλων των χρωμάτων και μεγεθών, ναυάγια φιλοξενούνται σε διάφορα βάθη αυτού παντού στον κόσμο. Οι ελληνικές θάλασσες κρύβουν κάτω από τα νερά τους έναν απαράμιλλης ομορφιάς κόσμο, άγνωστο στους περισσότερους από εμάς, ο οποίος αποτελεί πρόκληση για τους επιστήμονες. Αυτόν, λοιπόν, θέλησε να ανακαλύψει και να χαρτογραφήσει ένα ερευνητικό πρόγραμμα του οποίου μόλις πριν λίγες μέρες ανακοινώθηκαν τα αποτελέσματα στο κοινό. Αναφερόμαστε, στο MARISCA, στοιχεία για το οποίο μας έδωσε κατά την συζήτηση που είχαμε ο μεταδιδακτορικός ερευνητής του ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε., Δρ. Βασίλης Γεροβασιλείου.
30 επιστήμονες … 3 εταίροι … 1 project με σκοπό τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό του Αιγαίου Πελάγους για τη διατήρηση και προστασία της βιοποικιλότητάς του με απώτερο στόχο τη δημιουργία ενός Δικτύου Θαλάσσιων Προστατευόμενων Περιοχών. Οι τρεις φορείς που συμμετείχαν ήταν το Πανεπιστήμιο Αιγαίου, το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε.) και το Institute of Marine Research της Νορβηγίας, με συντονιστή τον Αναπληρωτή Καθηγητή του Πανεπιστημίου Αιγαίου Δρ. Στέλιο Κατσανεβάκη. Προέκυψε από την ανάγκη ρύθμισης της ισορροπίας μεταξύ των διάφορων οικονομικών δραστηριοτήτων που λαμβάνουν χώρα στη θάλασσα του Αιγαίου και της βιοποικιλότητας που φιλοξενεί. Στόχος ήταν, επίσης, να χαρτογραφηθούν οι σημαντικές περιοχές των προστατευόμενων ειδών και η κατανομή όλων των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στο θαλάσσιο χώρο αλλά και να αποτυπωθούν μέσω ερωτηματολογίων οι απόψεις όλων των εμπλεκόμενων φορέων ώστε στο πλαίσιο μιας συμμετοχικής διαδικασίας να παραχθεί ένα ολοκληρωμένο αποτέλεσμα.
Η οριοθέτηση και προστασία των θαλάσσιων περιοχών προκύπτουν από την Ευρωπαϊκή περιβαλλοντική νομοθεσία και από τη νομοθεσία για τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό, που πρόσφατα ενσωμάτωσε και η χώρα μας. Έτσι, οι ευρωπαϊκές χώρες θα πρέπει έως το 2021 να έχουν καταρτίσει θαλάσσια χωροταξικά σχέδια ώστε να ρυθμίσουν την ανθρώπινη δραστηριότητα στη θάλασσα. Αποτελεί πραγματικότητα πως η χώρας μας υστερεί στην χαρτογράφηση των θαλάσσιων περιοχών, ωστόσο, με το MARISCA έγιναν σημαντικά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση. Στην Ελλάδα, έχουμε, μόλις, δύο εθνικά θαλάσσια πάρκα (Αλοννήσου – Βορείων Σποράδων και Ζακύνθου) και αρκετές θαλάσσιες περιοχές Natura, που σε ότι αφορά το Αιγαίο (εθνικά και διεθνή ύδατα), οι θαλάσσιες περιοχές Natura καλύπτουν το 2,27% και τα εθνικά πάρκα το 1,02% αυτού.
Στο πλαίσιο του MARISCA, αρχικά, έγινε αποτύπωση σε χάρτες της γεωγραφικής κατανομής των σημαντικών οικοτόπων και προστατευόμενων ειδών στην περιοχή μελέτης. Παράλληλα, συλλέχθηκαν δεδομένα τόσο δορυφορικά όσο και πεδίου, ερωτηματολόγια – συνεντεύξεις αλλά και υλικό που προήλθε από εξειδικευμένους επιστήμονες. Όλα τα παραπάνω αφού ελέγχθηκαν ως προς την αξιοπιστία τους, ψηφιοποιήθηκαν και συμπεριλήφθηκαν σε μια κοινή βάση δεδομένων.
[quote text_size=”small”]
Οι εργασίες εκτελέστηκαν σε πολλαπλές θέσεις ώστε να εξαχθεί μια, κατά το δυνατόν, αντιπροσωπευτικότερη κατανομή στην περιοχή μελέτης και εφαρμόστηκαν κατά περίπτωση αεροφωτογραφίσεις, ηχοβολιστής πλευρικής σάρωσης (side scan sonar), υδρογραφικό βυθόμετρο με δορυφορικό σύστημα προσδιορισμού θέσης και σύστημα λήψης υποβρύχιων φωτογραφιών/video (drop camera), σύστημα ROV (Remotely Operated Vehicle) και αυτόνομες καταδύσεις (SCUBA).
[/quote]
Επιπρόσθετα, υλοποιήθηκε σε περιβάλλον Συστημάτων Γεωγραφικών Πληροφοριών (GIS) η χαρτογράφηση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στην περιοχή μελέτης με δεδομένα από δημόσιους κυρίως φορείς (Υπουργεία, Ερευνητικά κέντρα, Πανεπιστήμια κλπ) με αποτέλεσμα την αναγνώριση, αρχικά, των περιοχών όπου οι κύριοι οικότοποι επικαλύπτονται χωρικά με τις ανθρώπινες χρήσεις. Κατόπιν, εκτιμήθηκαν οι σωρευτικές επιδράσεις των πιέσεων που ασκούν οι υφιστάμενες ανθρώπινες δραστηριότητες στους συγκεκριμένους οικοτόπους, εντοπίστηκαν οι περιοχές όπου η επίδραση αυτή φάνηκε να είναι υψηλή και χαρτογραφήθηκε ο αντίστοιχος βαθμός πίεσης. Παράλληλα, έγινε προσπάθεια αποτίμησης της αξίας των αγαθών και υπηρεσιών που σχετίζονται με έναν από τους οικοτόπους μελέτης, τα λιβάδια Ποσειδωνίας, καθώς και του κόστους υποβάθμισής τους λόγω των υφιστάμενων ανθρωπογενών πιέσεων.
Όλες οι παραπάνω πληροφορίες χρησιμοποιήθηκαν, τέλος, για τη δημιουργία πρότασης Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδίου για τη διευθέτηση των χρήσεων θαλάσσης στο Αιγαίο Πέλαγος. Η εκπόνηση του σχεδίου έγινε μέσω κατάλληλου λογισμικού που έχει εφαρμοστεί με επιτυχία και σε άλλες περιοχές του κόσμου (π.χ. Καλιφόρνια, Καραϊβική, Ινδονησία, Ισραήλ) προσφέροντας λύσεις σε πολύπλοκα χωρικά προβλήματα. Πρέπει να επισημανθεί στο σημείο αυτό πως συμπεριλήφθησαν δεδομένα που αφορούν τόσο σε υφιστάμενες (ναυτιλία, αλιεία, τουρισμός) όσο και σε πιθανές μελλοντικές χρήσεις στην περιοχή μελέτης, π.χ. εξόρυξη υδρογονανθράκων, εγκατάσταση θαλάσσιων ανεμογεννητριών, κ.ά.
Συμπερασματικά, αναφέρουμε πως το προτεινόμενο Δίκτυο Θαλάσσιων Προστατευόμενων Περιοχών, που προέκυψε από τη μελέτη, εκτιμάται ότι πρέπει να καλύψει περίπου το 19% του Αιγαίου. Οι περιοχές αυτές θα μπορούσαν να χωριστούν σε 2 μεγάλες κατηγορίες, εκεί για παράδειγμα που οι ανθρώπινες δραστηριότητες είναι λιγότερο έντονες να έχουν τη μορφή εθνικού πάρκου και σε άλλες (πιο έντονες χρήσεις) τη δημιουργία ζωνών προστασίας. Ενώ, υπάρχουν και μέρη του Αιγαίου, όπως είναι η περιοχή της Γυάρου, του Αγίου Ευστρατίου, της Κιμώλου κ.ά. στις οποίες, κατέληξαν οι επιστήμονες, πως θα πρέπει να υπάρχει απαγόρευση κάθε δραστηριότητας πλην των απολύτως ήπιων. Απώτερος σκοπός του έργου δεν ήταν μόνο να οριοθετηθούν σωστά οι περιοχές που πρέπει να προστατευθούν αλλά να υπάρξει η πολιτική βούληση για συντονισμένη, αειφορική διαχείριση αυτών.
Ευχαριστώ πολύ τον μεταδιδακτορικό ερευνητή του ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε, Δρ. Βασίλη Γεροβασιλείου, για τον χρόνο που μου διέθεσε και αναμένουμε νεότερα για το MARISCA.
ΚΑΤΕΒΑΣΤΕ ΤΟ APP
