Ο Ηλίας Καραβόλιας περιγράφει την δραματική κατάσταση που θα περιέλθει η οικονομία την επόμενη μέρα. Όταν, η χώρα θα βγει από την καραντίνα. Και σημειώνει ότι οι ενισχύσεις από την Ευρώπη δεν αρκεί. Χρειάζονται δημόσιες επενδύσεις με έμφαση στην έρευνα και την καινοτομία.
Τα περιθώρια στενεύουν δραματικά για την οικονομία. Όσο αργεί η κάμψη της πανδημίας και το τέλος του lockdown στην αγορά χάνονται θέσεις εργασίας. Δεν παράγονται αγαθά και υπηρεσίες. Δεν υπάρχει ζήτηση. Αυτονόητο είναι ότι ακόμα και αν αρχίσει να λειτουργεί σύντομα ο ιδιωτικός τομέας η κατανάλωση θα είναι σε οριακά επίπεδα, αφού θα επικρατεί τόσο ο φόβος για δεύτερο κύμα πανδημίας όσο και η αβεβαιότητα για τα μελλοντικά εισοδήματα. Ειδικά επειδή ο τουριστικός κλάδος θα βαλτώσει και θα συμπαρασύρει τα περισσότερα επαγγέλματα.
Δεν χρειάζεται ειδική ανάλυση των μακροοικονομικών μεταβλητών και δεδομένων ώστε να γίνει κατανοητό πως δεν πρόκειται για παίγνιο μηδενικού αθροίσματος (zero sum game). Πολύ απλά. Όσα δισ χαθούν από το ΑΕΠ αυτό δεν σημαίνει οτι η κυβέρνηση ρίχνοντας το ίδιο ποσό στην οικονομία, σε εργαζόμενους και επιχειρήσεις, θα φέρει ισορροπία στο σύστημα. Η ελληνική οικονομία έχει ιδιομορφίες. Προέρχεται από μια δύσκολη 10ετία που άλλαξε τις συμπεριφορικές και οικονομικές συνήθειες μικρομεσαίων επιχειρηματιών, δανειοληπτών, ελεύθερων επαγγελματιών. Οι δε εργαζόμενοι θα περάσουν σε ένα νέο καθεστώς απασχόλησης: ευελιξία συνδυασμένη με ανασφάλεια (flexicurity). O homo precarious θα είναι και στην Ελλάδα ο τύπος του εργαζόμενου που θα υποαμοίβεται και μάλλον θα υποκαταναλώνει.
Χρειάζονται δημόσιες επενδύσεις
Είναι εμφανές ότι σε ένα τέτοιο πλαίσιο απότομης ύφεσης η οικονομική πολιτική δεν μπορεί να αποδώσει γρήγορα αν στηρίζεται μόνο σε επιδοματικές παροχές, αναστολές φορολογικών/ασφαλιστικών υποχρεώσεων, δανειοδότηση επιχειρήσεων. Πρέπει να ομολογήσουμε το αναγκαίο. Χρειάζονται γενναίες μεγάλες δημόσιες επενδύσεις, αυξημένο ΠΔΕ ( πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων) ώστε να απορροφηθεί τάχιστα το μεγαλύτερο μέρος απο το άνεργο δυναμικό που θα γεννήσει η ύφεση.
Πιο συγκεκριμένα, πρέπει να αρχίσουν μεγάλα δημόσια έργα και να προκαλέσουν παράπλευρες ιδιωτικές επενδύσεις. Έτσι μόνο θα τρέξουν γρήγορα οι πολλαπλασιαστές για να ανακάμψει μεσοπρόθεσμα η οικονομία δεδομένου ότι το διεθνές κλίμα θα είναι ιδιαίτερα αρνητικό και η χώρα δύσκολα θα προσελκύσει σύντομα ξένα κεφάλαια.
Η πραγματικότητα θα είναι ζοφερή όποιο και αν είναι το τελικό ύψος της ύφεσης. Η ανασφάλεια θα εγκατασταθεί για τα καλά στο επιχειρείν. Και η επαναλειτουργία του ιδιωτικού τομέα θα είναι προβληματική όποια και αν είναι η στήριξη με κεφάλαια κίνησης κρατικών εγγυήσεων από το τραπεζικό σύστημα. Το οποίο επίσης θα λειτουργεί μουδιασμένο όσον αφορά την δανειοδότηση προς τις νεκρές ουσιαστικά επιχειρήσεις. Ποιά business plans άραγε θα μοιάζουν βιώσιμα μεσοπρόθεσμα όταν το βασικό τραπεζικό κριτήριο είναι οι προηγούμενοι τζίροι;
Η πιστωτική επέκταση της οικονομίας δεν θα είναι καθόλου εύκολη υπόθεση. Και επειδή θα γεννηθεί έλλειμμα στα ταμεία του κράτους, πρέπει να προλάβουμε την δύσκολη κατάσταση που θα δημιουργηθεί πριν να ξεκινήσει νέος κύκλος περικοπής μισθών/συντάξεων αλλά και νέος κύκλος φορολόγησης. Η δε στήριξη από ΕΕ και τους θεσμούς της είναι σταγόνα στον ωκεανό, ας είμαστε ρεαλιστές.
Σε οικονομία που εξαρτάται κατά 25-30 % τουλάχιστον από τον τουρισμό, τα 8 δισ. κοινοτική βοήθεια είναι ασήμαντα (ας ελπίσουμε όχι και επώδυνα για το μέλλον). Πολύ περισσότερο όταν ακούμε απο την ίδια την επικεφαλής της ΕΕ να λέει ότι χειρότερο για τις χώρες του Νότου απευθυνόμενη στους πολίτες του Βορρά: ξεχάστε τις καλοκαιρινές σας διακοπές για φέτος.
Τι πρέπει να περιλαμβάνει ένα πρόγραμμα επενδύσεων
Φυσικά είναι αστείο να μιλάμε για προσδοκίες αύξησης των ιδιωτικών επενδύσεων όταν το διεθνές οικονομικό περιβάλλον θα είναι έντονα υφεσιακό και κυρίως ασταθές. Όλα αυτά μοιάζουν αυτονόητα και μάλλον κατανοητά. Το ζήτημα είναι τί κάνουμε. Πως θα προσαρμόσουμε τις απαραίτητες δημόσιες επενδύσεις μέσα στην επερχόμενη ύφεση ; Πώς θα τραβήξουμε με μεγάλα δημόσια έργα υποδομών τις ιδιωτικές επενδύσεις ; Ποια χρηματοδοτικά διεθνή εργαλεία πρέπει να βρεί η κυβέρνηση ώστε να ανοίξει δουλειές μακροπρόθεσμες, παραγωγικές και βιώσιμες χωρίς να παίξει τον ρόλο του κακού επιχειρηματία αλλά του ελκυστή ιδιωτικών κεφαλαίων ;
Απαιτείται πριν απ όλα η σύσταση ενός Εθνικού Συμβουλίου Δημοσίων Επενδύσεων( ΕΣΔΕ) με άξονα την επιλογή mega projects για στρατηγική ραγδαίας ανάκαμψης της Οικονομίας . Βασικός αναπτυξιακός μοχλός σε ένα τέτοιο γενναίο πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων μπορεί να γίνει η Αναπτυξιακή Τράπεζα αρκεί να θωρακιστεί με κεφάλαια απο υπερεθνικούς οργανισμούς ( πχ.Ευρωπαική Τράπεζα Επενδύσεων, EBRD, World Bank) Ακόμη και αν χρειαστεί γι αυτό να εκδοθούν ομόλογα υποδομών ( Infrastructure Bonds) και να ενεργοποιηθούν φυσικά μεγάλα ΣΔΙΤ ( συμπράξεις δημοσίου/ιδιωτικού τομέα )
Έρευνα και καινοτομία
Εννοείται ότι ένα γενναίο ΠΔΕ πρέπει να χαράξει παράλληλη στρατηγική για αύξηση κονδυλίων σε έρευνα και καινοτομία καθ’ ότι στην χώρα μας έχει αλλοιωθεί -λόγω της προηγούμενης ύφεσης-το λογισμικό της παραγωγής. Το δε νέο μοντέλο απασχόλησης που θα επικρατήσει με την εξ αποστάσεως τηλεργασία, η οποία αυξάνεται ραγδαία λόγω καραντίνας, απαιτεί επενδύσεις σε θέσεις υψηλής τεχνολογίας. Όλοι ξέρουμε πλέον ότι οι ευκαιρίες απασχόλησης θα μειώνονται για όσους δεν ακολουθούν τον ακριβό δρόμο της εξειδίκευσης. Και γνωρίζουμε ότι οι ανισότητες των ευκαιριών εξειδίκευσης είναι αυτές που γεννούν τις άλλες : εισοδηματικές και κοινωνικές .
Είναι κρίμα να δούμε ξανά σκηνές με συνανθρώπους μας να ψάχνουν στα σκουπίδια στο όνομα ενός αντικρατισμού που δεν ωφελεί σε τέτοιες έκτακτες συνθήκες. Δεν είναι ώρα για δογματική προσκόλληση στο μηχανικό αυτόματο της οικονομικής ορθοδοξίας. Το κράτος έδειξε με την υγειονομική κρίση ότι μπορεί να είναι αποτελεσματικό αρκεί να υπάρχει στοχοπροσήλωση, υπεύθυνη ηγεσία και ικανό επιτελικό προσωπικό που εμπνέει τους πολίτες και την ατομική τους ευθύνη. Σε κάθε περίπτωση η Ελλάδα μετά την πανδημία δεν θα είναι πλέον μια υγιής και πλεονασματική οικονομία. Όπως και όλος ο Κόσμος φυσικά…
ΚΑΤΕΒΑΣΤΕ ΤΟ APP
