Ο Ηλίας Καραβόλιας μνημονεύει τα χρόνια από την πτώση της Lehman Brothers και διερωτάται τι έμαθε η ανθρωπότητα από εκείνο το επεισόδιο που δημιούργησε υπερυσσώρευση πλούτου, παγίδα ρευστότητας και διεύρυνση ανισοτήτων.
Πέρασαν ήδη δέκα χρόνια απο την κατάρρευση της Lehman Brothers και το σκάσιμο της φούσκας των ενυπόθηκων ομολόγων στις ΗΠΑ. Ελάχιστοι στην Ελλάδα πιστεύουν/ξέρουν/θεωρούν ότι αυτή αποτελεί αφορμή και για την ελληνική κρίση που ξέσπασε στα τέλη του 2009.
Σε αυτούς τους ελάχιστους ανήκει και ο γράφων. Πιστεύω λοιπόν οτι αξίζει να μην ξεχνάμε την δομική ανισορροπία που προκάλεσε την κρίση στις ΗΠΑ. Tο ατομικό εισόδημα των αμερικανών δανειοληπτών δεν συμβάδιζε σε όρους πραγματικούς με την πιστοληπτική ικανότητα τους. Πίσω όμως από αυτή την ανισορροπία κρύβεται και η δυναμική της σχέσης επιτοκίου-μισθού. Αυτή, με την βοήθεια του φθηνού χρήματος του Greenspan, ουσιαστικά έθρεψε την φούσκα των ενυπόθηκων δανείων. Αυτή και τα στοιχήματα στις τιτλοποιήσεις τους (τα οποία διακινούσαν στις αγορές τράπεζες όπως η Lehman).
Θα αναρωτηθείς φίλε αναγνώστη που βρισκόμαστε σήμερα.
Ακριβό χρήμα και πάλι
Το χρήμα θα γίνει ξανά ακριβότερο. Αφού βρισκόμασταν σε μηδενικά επιτόκια σχεδόν μέχρι τώρα. Τα χρηματιστήρια είναι σε ιστορικά υψηλά – χωρίς όμως να επανεπενδύουν ανάλογα οι εταιρείες. Πολύ εύκολα λοιπόν μπορεί να ξεφουσκώσουν αφού οι δασμοί του Trump έχουν πυροδοτήσει διεθνή εμπορικό πόλεμο. Και φυσικά η ανάπτυξη είναι διεθνώς σχεδόν αναιμική. Κυρίως σε χώρες όπως εμείς που ζήσαμε μεγάλη ύφεση.
Τα δε κρατικά και ιδιωτικά χρέη έχουν χτυπήσει επίπεδα ρεκόρ. Οι κεντρικές τράπεζες έχουν φουσκώσει τους ισολογισμούς τους με ό,τι “αξίες” αγόρασαν από τις εμπορικές (ποσοτική χαλάρωση). Στις εμπορικές τράπεζες δόθηκε χρήμα που δεν έφθασε στην παραγωγή και το εμπόριο. Την ίδια στιγμή δεν ξεκαθάρισαν τα χαρτοφυλάκια τους. Δεν απομοχλεύθηκαν από τον αέρα που έπαιζαν. Ούτε απαλλάχθηκαν εντελώς από τα κόκκινα δάνεια που παρείχαν.
Έμαθε άραγε ο μαγικός κόσμος της χρηματοοικονομίας αλλά και οι κυβερνήσεις τα λάθη του μέσα σε αυτή την δεκαετία; Θα εξέλθουμε απο την προσομοιωτική κατάσταση κρατικής πυρόσβεσης που έσωσε την διεθνή ελίτ του χρήματος από την σίγουρη χρεοκοπία; Και πόσο αποτελεσματικά τελικά δρούν οι αγορές όταν κάποιοι κολοσσοί επιβιώνουν (too big to fail) με λεφτά φορολογουμένων και κάποιοι άλλοι – ελάχιστοι – απλά καταρρέουν;
Υπερσυσσώρευση
Με ενδιαφέρει φίλε αναγνώστη να μην ξεχάσουμε την στρεβλωτική αρχή που προκαλεί όλες αυτές τις κρίσεις. Γιατί υπάρχει πυρηνική αιτία της όποιας κρίσης (δημοσιονομική, νομισματική, τραπεζική, εμπορική) που τελικά ανάγει το φαινόμενο στην εμφανή πλέον κρίση υπερσυσσώρευσης, με παγίδα ρευστότητας και διερυμένες ανισότητες.
Αναφέρομαι στην αναντιστοιχία μεταξύ μισθού – κερδών και σε αυτήν μεταξύ εργασίας – μισθού. Αυτή ήταν η αιτία που η ανθρωπότητα χρεώθηκε για να πάρει σπίτι και αυτοκίνητο, σε εποχές φθηνού χρήματος με ασύμμετρη πληροφόρηση και σχετικά υψηλά επιτόκια. Ενυπόθηκες αξίες κατέρρευσαν. Και οι τιτλοποιήσεις των οφειλών τζογαρίστηκαν με αέρα στο καζίνο των παραγώγων και των αδιαφανών επενδυτικών προϊόντων, με τις ευλογίες των οίκων αξιολόγησης.
Κρατικά ελλείμματα από δημοσιονομικά απείθαρχες χώρες καλύφθηκαν με νέο υπερεθνικό δανεισμό (μνημόνια), αφού εν τω μεταξύ ξεφορτώθηκαν οι ιδιωτικές τράπεζες τα σκάρτα κρατικά ομόλογα (πχ. Ελλάδας).
Δέκα χρόνια μετά τη Lehman Brothers
Όλα αυτά δεν ταιριάζουν με το manual των ορθόδοξων οικονομικών. Πρόκειται για προσομοιωτική εικόνα. Για πρόσμιξη στοιχείων μονεταριστικής πολιτικής, δημοσιονομικής παρέμβασης, νεοκευνσιανών πειραμάτων και νεοφιλελεύθερων πρακτικών απορύθμισης αγορών εργασίας και όχι μόνο.
Η οικονονομική θεωρία, δέκα χρόνια μετά την κρίση στις ΗΠΑ, σηκώνει τα χέρια ψηλά. Μέχρι πότε; Μέχρι την επόμενη κρίση (και μέχρι να ξαναρωτήσει η βασίλισσα Ελισάβετ- ζωή να έχει η γυναίκα- τους οικονομολόγους του LSE, γιατί δεν τα προέβλεψαν όλα αυτά…)
ΚΑΤΕΒΑΣΤΕ ΤΟ APP
