Οι αγροτικές κινητοποιήσεις μου θύμισαν την προσπάθεια που κάναμε το 2009, με τον καλό μου φίλο -και απόλυτο γνώστη των αγροτικών θεμάτων- κ. Σπύρο Καχριμάνη, σήμερα στέλεχος στο Ποτάμι, προκειμένου να διατυπώσουμε τις αρχές και μερικές βασικές προτάσεις αγροτικής πολιτικής για το πρόγραμμα των ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΩΝ (www.dimokratikoi.gr).
Εξ αρχής, όπως ήταν αναμενόμενο, είχαμε απορρίψει το συμβατικό πλαίσιο σκέψεως, το οποίο, άλλωστε, είναι αυτό που δηλητηριάζει τη σκέψη ακόμη και όσων έχουν καλές προθέσεις. Αναμφισβητήτως, η αγροτική ανάπτυξη είναι θεμελιώδες ζήτημα, αφού από αυτήν εξαρτώνται η στοιχειώδης διατροφική αυτάρκεια, η ασφάλεια της τροφής μας, η ισόρροπη διασπορά του πληθυσμού μεταξύ υπαίθρου και αστικού χώρου, η αειφόρος διαχείριση των φυσικών πόρων κλπ. Όμως, ακριβώς επειδή όλα αυτά είναι πολύ σημαντικά επιλέξαμε να δούμε την αγροτική ανάπτυξη ως ένα πεδίο δυναμικής -αλλά και αναγκαστικής- συμπράξεως κράτους και επιχειρηματικότητος.
Ο λόγος που κάναμε αυτή την επιλογή -και παραδοχή- είναι απλός: η αγροτική πολιτική επηρεάζει και συμμετέχει στο σχεδιασμό όλων των υπόλοιπων βασικών πολιτικών μας όπως παιδεία, υγεία, πολιτισμός, τουρισμός, βιομηχανία, επικοινωνίες, για τον αυτονόητο λόγο πώς η ύπαιθρος, έχει ανάγκη μίας ειδικής προσέγγισης όλων των παραπάνω.
Θεωρήσαμε, λοιπόν, ότι με βάση τα ανωτέρω δύο είναι οι αρχές μιας σύγχρονης αγροτικής πολιτικής:
ΑΡΧΗ ΠΡΩΤΗ: Σχεδιασμός επί μέρους πολιτικών με βάση τις δυνατότητες, τους περιορισμούς και τις ανάγκες της χώρας αλλά και κάθε περιοχής ξεχωριστά.
ΑΡΧΗ ΔΕΥΤΕΡΗ: Σχεδιασμός επί μέρους πολιτικών από τα κάτω προς τα πάνω και ένα πρόγραμμα ευέλικτο και συνεχώς προσαρμόσιμο στα εκάστοτε νέα δεδομένα.
Τα αγροτικά προγράμματα που εφαρμόσθηκαν τα τελευταία 40 χρόνια απέτυχαν, ακριβώς λόγω της έλλειψης των παραπάνω αρχών.
– Δεν σχεδιάσθηκαν με βάση τις δυνατότητες της κάθε περιοχής αλλά με γνώμονα την είσπραξη επιδοτήσεων (π.χ. βαμβάκι).
– Δεν σχεδιάσθηκαν με γνώμονα τις ανάγκες της -εγχωρίου και αλλοδαπής- αγοράς, γι’ αυτό η πορεία του αγροτικού Α.Ε.Π. παρουσιάζει δραματική μείωση και η χώρα εισάγει είδη παρ’ ότι στην παραγωγή τους διαθέτει συγκριτικά πλεονεκτήματα (εσπεριδοειδή, λαχανικά κ.λ.π.).
– Δεν σχεδιάσθηκαν από τα κάτω προς τα πάνω, δεν έλαβαν δηλαδή ποτέ υπ’ όψιν τη γνώμη των ανθρώπων της υπαίθρου, γι’ αυτό και ποτέ δεν μπόρεσαν να καλύψουν πραγματικές ανάγκες και να υιοθετηθούν από τους αγρότες.
– Ήταν άκαμπτα, μονολιθικά και αδυνατούσαν να προσαρμοσθούν στις συνεχείς τεράστιες αλλαγές της αγοράς, του κλίματος κλπ.
[quote text_size=”small”]
Ένα σύγχρονο αγροτικό πρόγραμμα πρέπει να απαντήσει σε όλα τα ανωτέρω, λαμβάνοντας υπ’ όψιν την υφιστάμενη κατάσταση υπαίθρου, ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ & ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ. Εκεί συναντάμε δύο «χώρους» σε έντονη κρίση που χρειάζονται επειγόντως πολιτικές αναστροφής. Κανένα αγροτικό πρόγραμμα δεν μπορεί να υλοποιηθεί, αν το φυσικό περιβάλλον και οι κοινωνίες της υπαίθρου, δεν ξαναβρούν τη φυσική τους κατάσταση και αρμονία, χωρίς δηλαδή να θεσπισθούν Αυστηροί & Σαφείς Κανόνες, για την διαχείριση των εδαφών και των υδάτων, τη χρήση αγροχημικών (από ποιους, πού και πώς), τη δασική πολιτική και τα συναφή περιβαλλοντικά αλλά και χωροταξικά θέματα.
[/quote]
Στη συνέχεια έρχεται Ο ΑΓΡΟΤΗΣ. Πρέπει ως κοινωνία να τον πείσουμε ότι τον αναγνωρίζουμε ως μια σπουδαία -όπως και είναι άλλωστε- επαγγελματική τάξη. Γι’ αυτό και η κατοχύρωση του επαγγέλματος είναι η πρώτη μας προτεραιότητα. Μία κατοχύρωση όμως ουσιαστική, που θα του παρέχει επαγγελματικά εφόδια και θα τον κάνει διακριτό ανάμεσα στα υπόλοιπα επαγγέλματα. Και εδώ η αρχή από τα κάτω προς τα πάνω θα δώσει την ορθή λύση. Μόνες τους οι αγροτικές κοινωνίες πρέπει να συζητήσουν και να αποφασίσουν για το «τι» και το «πώς». Μια σοβαρή -και αληθώς εκσυγχρονιστική- κυβέρνηση πρέπει να προτείνει, να οργανώσει το διάλογο και να εγγυηθεί την εφαρμογή των αποφάσεων. Μέσω της κατοχυρώσεως του αγροτικού επαγγέλματος, θα απαντηθούν με σαφήνεια χρονίζοντα ζητήματα όπως το κληρονομικό δίκαιο των γεωργικών εκτάσεων (πολυτεμαχισμός), θέματα φορολογίας, οι προϋποθέσεις και οι προτεραιότητες πρόσβασης σε επιδοτήσεις κ.λ.π.
Πρωταρχικό και βασικό εφόδιο στην υπηρεσία του αγρότη πρέπει είναι η «γνώση». Η διαρκής εκπαίδευση-κατάρτιση-πληροφόρηση των αγροτικών κοινωνιών είναι το κυρίαρχο και πρωτεύον μέσο για την αναστροφή της καχεξίας της υπαίθρου. Είναι σαφές: αν πρέπει να διαλέξουμε μεταξύ ενός εργοστασίου και μιας γνωστικής διαδικασίας, επιλέγουμε το δεύτερο. Πρώτα μαθαίνεις να οδηγείς και μετά «πιάνεις τιμόνι»!
Σειρά έχουν ο τρίτος & τέταρτος από τους συντελεστές της παραγωγής, το «ΚΕΦΑΛΑΙΟ» και η «ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ», έννοιες απολύτως συνδεδεμένες και συμπληρωματικές. Εφ’ όσον έχεις φυσικούς ανθρώπινους πόρους (στόχοι 1ος και 2ος), χρειάζεται ένας «άριστος» συνδυασμός επιχειρηματικότητας & κεφαλαίου για να απογειωθεί η ελληνικός αγροτικός χώρος!
Η πρώτη προτεραιότητα ανάμεσα στα δύο είναι η επιχειρηματικότητα. Αυτό, ασφαλώς, ακούγεται παράδοξο σε σύγκριση με τις παραδοσιακές διακηρύξεις κομμάτων και οργανώσεων (ίσως μόνο στη χώρα μας!) που προβάλλουν τους οικονομικούς πόρους ως κέντρο αναφοράς τους. Όμως, όπως ανέφερα, σκεφθήκαμε εντελώς έξω από το συμβατικό πλαίσιο προγραμμάτων λανθασμένων, χρεωκοπημένων και απαξιωμένων, όχι μόνο στη συνείδηση των αγροτών αλλά και όλων των Ελλήνων πολιτών!
Η επιχειρηματικότητα στην Ελληνική ύπαιθρο, θα πυροδοτηθεί αρχικώς από τη «γνώση» και θα τροφοδοτηθεί στη συνέχεια, αναπτυξιακώς, από τους εξής πόρους:
– Κατ’ αρχήν από την κατοχύρωση του επαγγέλματος. Ο γεωργός, ως αναγνωρισμένη, διακριτή & εγγυημένη επαγγελματική οντότητα, θα ενεργοποιηθεί με βάση και την πηγαία κλίση του Έλληνα για εμπόριο & επιχειρήσεις.
– Εδώ θα έρθει η κυβέρνηση να προσφέρει την ολοκλήρωση. Και η ολοκλήρωση της αγροτικής επιχειρηματικότητας δεν μπορεί να έρθει παρά μόνο μέσα από ένα ξεκάθαρο, αυτόνομο, με απολύτως σαφή επιχειρηματική στόχευση, θεσμό αγροτικών συνεταιρισμών. Συνεταιρισμών, όχι κομματικών παραμάγαζων. Μονάδων οργάνωσης της παραγωγής και διανομής, όπως αυτοί που υπάρχουν σε όλες τις σοβαρές ευρωπαϊκές χώρες, ακόμη -και κυρίως- στο νότο! Αυτοί θα προσφέρουν τη δικτύωση, τις συνεργασίες και τα μέσα για κάθε ατομική ή συλλογική επιχειρηματική δράση στην Ελληνική ύπαιθρο. Μέσα από αυτούς θα δημιουργηθούν οργανωμένες δομές παραγωγής, μεταποίησης και συσκευασίας των προϊόντων. Δομές συλλογικής προμήθειας εφοδίων και εξοπλισμού. Δίκτυα διανομής. Aγροτικά super market. Μόνο μία τέτοια θεσμική και οργανωτική δομή των αγροτικών συνεταιρισμών, με την προϋπόθεση ότι έχει προηγηθεί η γνώση, μπορεί να ολοκληρώσει την ελληνική γεωργία.
Καθόλου τυχαία, αφήσαμε τελευταίο το συντελεστή ΚΕΦΑΛΑΙΟ. Όχι γιατί δεν είναι σημαντικός. Ούτε, βεβαίως, γιατί είναι σε πλεόνασμα. Αλλά γιατί, εφ’ όσον εξασφαλίσουμε το φυσικό περιβάλλον, τη γνώση και την επιχειρηματικότητα, είμαστε σίγουροι -όπως είναι και κάθε οποιοσδήποτε έχει βιωματική σχέση με την γεωργία- πώς κανένας οικονομικός πόρος δεν θα μας αντισταθεί. Η κυβέρνηση, από πλευράς της, πρέπει να σχεδιάσει και να υλοποιήσει ένα Εθνικό Σχέδιο Αγροτικής Χρηματοδοτήσεως (Ε.Σ.Α.Χ.). Ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα χρηματοδοτήσεων κάθε μορφής, κεφαλαιακών & δανειακών, με ταυτόχρονη χρήση καινοτομικών μεθόδων και επιχειρηματικών κριτηρίων & δομών.
[quote text_size=”small”]
Στα πλαίσια αυτά ο αγροτικός χώρος θα διασυνδεθεί με τους υπόλοιπους τομείς της οικονομίας χωρίς στεγανά και πάσης φύσεως μεσάζοντες. Χωρίς μονοπώλια & καρτέλ. Το πρόγραμμα θα βασισθεί σε ιδιωτικά κεφάλαια, μοχλευμένα από πιστώσεις & εγγυήσεις του κράτους. Κανείς εκ των εμπλεκομένων φορέων δεν πρέπει να έχει δημόσιο χαρακτήρα. Το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης είναι υπερ-αρκετό για τη ρύθμιση και τον έλεγχο των δράσεων.
[/quote]
Στο πλαίσιο αυτό, προτείνουμε:
α. Επανίδρυση της Αγροτικής Τραπέζης και επαναφορά της στο -ιδρυτικό της- ρόλο του βασικού φορέως χρηματοδοτήσεως της αγροτικής οικονομίας. Στην πραγματικότητα, σκόπιμο είναι να ιδρυθούν περισσότερα του ενός τραπεζικά ιδρύματα με στόχο την αγροτική οικονομία. Η δομή της παλαιάς Αγροτικής Τραπέζης δεν είναι αποτελεσματική. Μικρά και ευέλικτα ιδρύματα, με χαρακτηριστικά επενδυτικών & αναπτυξιακών τραπεζών θα έχουν πολύ καλύτερα αποτελέσματα. Το ρόλο του δικτύου μπορούν να αναλάβουν -με πολύ χαμηλό κόστος- οι κατά τόπους συνεταιριστικές τράπεζες. Ευχής έργο είναι η ίδρυση συνεταιριστικής αγροτικής τραπέζης.
β. Μέσω του Ταμείου Αναπτύξεως Νέας Οικονομίας, δημιουργία ικανού αριθμού επιχειρηματικών κεφαλαίων με αποκλειστικό πεδίο δράσεως την αγροτική οικονομία (συμπεριλαμβανομένων των υποστηρικτικών της κλάδων), τη βιομηχανία και το εμπόριο τροφίμων. Στόχος θα είναι η ανάπτυξη καινοτομιών και η επιθετική προώθηση των ελληνικών αγροτικών προϊόντων. Επισημαίνουμε ότι τα αγροτικά προϊόντα δεν περιορίζονται μόνο σε διατροφικές χρήσεις. Πολλές πρώτες ύλες διαφόρων τομέων της βιομηχανίας προέρχονται από αγροτικές εκμεταλλεύσεις.
γ. Αναδιοργάνωση του Εθνικού Ιδρύματος Αγροτικών Ερευνών και διασύνδεσή του με τους φορείς του Ε.Σ.Α.Χ. Στόχος είναι να παράσχει ερευνητική υποδομή στην αγροτική οικονομία αλλά και να λειτουργήσει ως το επιστημονικό/ερευνητικό επιτελείο της αγροτικής οικονομίας. Ο κρατικός χαρακτήρας του ιδρύματος πρέπει καταργηθεί, ώστε να αποδεσμευθεί η ερευνητική δραστηριότητα και η αξιοποίηση των αποτελεσμάτων της από τους περιορισμούς του δημοσίου λογιστικού και των δημοσίων συμβάσεων.
δ. Δημιουργία Αγροτικού Επιμελητηρίου, ως του βασικού συμβουλευτικού οργάνου της πολιτείας. Θα λειτουργεί και ως φορέας παροχής επιχειρηματικής τεχνογνωσίας στον αγροτικό κόσμο και οργανώσεως των δομών του (Ομάδες Παραγωγών, αγροτικές Α.Ε., δευτεροβάθμιες οργανώσεις κλπ.) ενώ θα είναι ο αρμόδιος φορέας για την πιστοποίηση των επαγγελματιών αγροτών. Όλοι οι υπάρχοντες οργανισμοί ασφαλιστικού & κλαδικού χαρακτήρος θα λειτουργούν υπό την ευθύνη & επίβλεψη του επιμελητηρίου.
ε. Δημιουργία Ειδικής Τραπέζης Αγροτικών Εκκαθαρίσεων, η οποία θα λειτουργεί μέσω των αγροτικών τραπεζών και θα αναλαμβάνει την εγγύηση & εκκαθάριση των αγροτικών συναλλαγών με σκοπό την προστασία του εισοδήματος των παραγωγών. Στην πραγματικότητα πρόκειται για διατραπεζική υπηρεσία, όπως περίπου είναι τα συστήματα ΔΙΑΣ & ΤΕΙΡΕΣΙΑΣ.
Συμπερασματικώς, η πρότασή μας δεν είχε καμία απολύτως σχέση με ότι παρουσίαζαν, τότε, τα κοινοβουλευτικά κόμματα. Σήμερα, παραμένει επίκαιρη αφού χαρακτηρίζεται από αρχές που απαντούν στα αίτια των προβλημάτων της Ελληνικής γεωργίας ενώ -ταυτοχρόνως- έχει προτάσεις ανάπτυξης δομών παραγωγής & εφαρμογής πολιτικών.
[quote text_size=”small”]
Η γεωργία είναι μία φυσική διαδικασία. Η κυβέρνηση έχει υποχρέωση να εξασφαλίσει το «έδαφος», να τροφοδοτήσει με γνώση τον άνθρωπο, να «φυτέψει το σπόρο».
[/quote]
Στη συνέχεια, νομοτελειακές διαδικασίες ενεργοποιούνται και οδηγούν σε ολοκληρωμένη, βιώσιμη & αειφόρο αγροτική ανάπτυξη, σε αντίθεση με την συμβατική -οπισθοδρομική & φοβική- γραφειοκρατική πολιτική, η οποία δεν κάνει τίποτα άλλο παρά να εμποδίζει τη φυσική λειτουργία και εξέλιξη των οργανισμών.
Σημείωση: Ο τίτλος του άρθρου είναι δανεισμένος από το ομώνυμο βιβλίο του Σπύρου Καχριμάνη (εκδόσεις ΠΑΠΑΣΩΤΗΡΙΟΥ), στο οποίο όλα τα θέματα που θίγουμε ανωτέρω παρουσιάζονται και αναλύονται λεπτομερώς και με πλήρη τεκμηρίωση. Φίλε Σπύρο, σε ευχαριστώ για όσα πολύτιμα μου έμαθες για την αγροτική οικονομία στα 11 χρόνια που σε γνωρίζω και συνεργαζόμαστε!
Ο κ. Σπύρος Καχριμάνης, είναι κατ’ επάγγελμα γεωργός και πρόεδρος του Κέντρου Αγροτικής Επιχειρηματικότητος (http://www.kaep.gr).
ΚΑΤΕΒΑΣΤΕ ΤΟ APP
