Ο Πάνος Μαυρίδης διαπιστώνει ότι ένας πόλεμος διαρκείας στην Ουκρανία είναι μονόδρομος, καθώς για την ώρα δεν υφίσταται εκδοχή συμφωνίας που θα επέφερε ειρήνευση ανάμεσα στη Δύση και τη Ρωσία. Και διερωτάται, ποιος κρατά την καυτή πατάτα του πολέμου φθοράς που επέρχεται…
Όταν ο Πούτιν ξεκινούσε την “ειδική στρατιωτική επιχείρηση” στην Ουκρανία, δεν πρέπει να υπολόγιζε ότι θα εμπλακεί σε έναν διάρκειας πόλεμο φθοράς με τη Δύση.
Προφανώς είχε υποτιμήσει το αρνητικό για τον ίδιο και την χώρα του σενάριο, προτιμώντας να πιστεύει ότι θα εφαρμόσει το σχέδιο ακρωτηριασμού της Ουκρανίας, χωρίς σοβαρές επιπτώσεις. Δηλαδή:
α. η αντίδραση της Δύσης θα ήταν χλιαρή και “για τα μάτια του κόσμου” προσχηματική, με ήπιες κυρώσεις και άρα διαχειρίσιμο οικονομικό κόστος. Aνάλογη δηλαδή εκείνης που ακολούθησε της ρωσικής επέμβασης στην Κριμαία και παλαιότερα στην Γεωργία.
Όμως, αντί χλιαρής αντιδράσεως, η Δύση επέβαλε τις πλέον αυστηρές οικονομικές κυρώσεις, οι οποίες γίνονται όλο και αυστηρότερες.
β. ο ρωσικός στρατός δεν θα συναντούσε ουκρανική αντίσταση, αλλά θερμή υποδοχή απελευθερωτή – τουλάχιστον αυτό υποστήριζε δημόσια το Κρεμλίνο.
Όμως, η ουκρανική αντίσταση κράτησε τις ρωσικές δυνάμεις μακριά από το Κίεβο και πλέον με την αμέριστη στρατιωτική συνδρομή της Δύσης, ο ουκρανικός στρατός σχεδιάζει αντεπίθεση για να ανακαταλάβει όσα εδάφη έχουν περιέλθει υπό ρωσικό έλεγχο.
γ. ο Ουκρανός πρόεδρος θα τρέπονταν σε φυγή και θα παραχωρούσε τη θέση του σε πρόσωπο της αρεσκείας του Πούτιν.
Όμως, ο Ζελένσκι όχι μόνο δεν τράπηκε σε φυγή, αλλά έμεινε στο πλευρό των συμπατριωτών του. Ξεκίνησε μια απίστευτη καμπάνια διεθνούς ευαισθητοποίησης της κοινής γνώμης. Και με την εμφανή συμπάθεια των δυτικών ΜΜΕ στο πρόσωπο, φιλοτεχνεί προφίλ όχι μόνο λαϊκού ήρωα, αλλά και διεθνούς συμβόλου αντίστασης για την ελευθερία. Την ίδια στιγμή ο Πούτιν προβάλλεται ως αδίστακτος και αιμοσταγής δικτάτορας.
δ. πως η Δύση υπό τον φόβο πιθανής κλιμάκωσης από ένα πόλεμο (δια αντιπροσώπου) με τη Ρωσία, σε ένα γενικευμένο (και με τη χρήση πυρηνικών) πόλεμο με το ΝΑΤΟ, δεν θα στήριζε στρατιωτικά την Ουκρανία.
Όμως, η Δύση όχι μόνο δεν έδειξε να τρομάζει με τη ρωσική αρκούδα, αλλά αντιθέτως απαντά σε κάθε ρωσική κίνηση.
Όταν, αφού το αιφνιδιαστικό χτύπημα απέτυχε στον αρχικό στόχο κατάληψης του Κιέβου και αλλαγής ουκρανικής ηγεσίας, αναπτύχθηκαν μεγαλύτερες ρωσικές δυνάμεις, η Δύση έδωσε στους Ουκρανούς βαρύ οπλισμό και πληροφορίες.
Όταν, ο Πούτιν κινητοποίησε τους Τσετσένους, η Δύση κινητοποίησε “εθελοντές” μισθοφόρους.
Όταν ο Πούτιν εκστόμισε την, κατά Τραμπ “n word”, (δηλαδή της λέξη nuclear, πυρηνική), βρετανικά και αμερικανικά πυρηνικά υποβρύχια άρχισαν να περιπολούν τις θάλασσες.
Όταν ο Πούτιν προετοίμαζε να βγάλει το ιπτάμενο στρατηγείο Ilyushin στην παρέλαση για την επέτειο της μεγάλης νίκης, ουκρανικές δυνάμεις κατέστρεψαν την ρωσική φρεγάτα Admiral Makarov που, πρόσφερε αντιπυραυλική υποστήριξη και κάλυψη, επιφέροντας το δεύτερο σοβαρό πλήγμα γοήτρου, μετά την βύθιση της ρωσικής αρμάδας Moskva.
Και όταν ο Πούτιν απείλησε τις Σκανδιναβικές χώρες, το ΝΑΤΟ επιτάχυνε τη διαδικασία ένταξης τους στην Συμμαχία.
Ο Τσάρος είναι γυμνός σε πόλεμο μακράς διαρκείας
Όσο περνά ο καιρός αποκαλύπτεται ότι ο Τσάρος είναι γυμνός, χωρίς στρατιωτικές, οικονομικές και διπλωματικές εφεδρείες, ικανές να του επιτρέψουν να συνεχίσει τον πόλεμο με ελεγχόμενο κόστος. Με άλλα λόγια, είναι αμφίβολο αν μπορεί να επωμιστεί και υποστεί το κόστος ενός πολέμου μακράς διάρκειας.
Διότι μέχρι στιγμής, το οικονομικό, πολιτικό και στρατιωτικό κόστος της “ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης” είναι για αυτόν, διαχειρίσιμο. Μπορεί να άργησε κάποιες μέρες να πετύχει τους στόχους του. Μπορεί να πλήρωσε μεγαλύτερο τίμημα από όσο αρχικά ίσως είχε υπολογίσει, όμως ο βασικός στόχος του επετεύχθη. Ο Πούτιν έχει κερδίσει όλα τα ουκρανικά εδάφη που τον ενδιέφεραν. Κι αν στο Ντομπάνς και το Λουγκάνσκ έχουν μείνει κάποιοι θύλακες αντίστασης, με τον καιρό θα τους περιορίσει και θα εκκαθαρίσει πλήρως τις περιοχές από μη ρωσικά στοιχεία.
Αν ο πόλεμος τερματιζόταν τώρα, ο Πούτιν θα είχε κερδίσει όσα ήθελε – τουλάχιστον για την ώρα…
Eίναι προφανές ότι δεν τον ενδιαφέρει να επιτεθεί σε άλλες χώρες. Ούτε στις Σκανδιναβικές. Ούτε στην Πολωνία. Ούτε, πολύ περισσότερο, να ξεκινήσει ανοικτό πόλεμο με την Δύση και μάλιστα πυρηνικό. Όλα αυτές είναι κινήσεις αντιπερισπασμού και μεγαλοστομίες για εσωτερική κατανάλωση.
Διότι εκεί όπου όλοι ανέμεναν να επισημοποιήσει το αναθεωρητικό του δόγμα, αναδιπλώθηκε. Στην ομιλία του στην Κόκκινη Πλατεία την επέτειο της μεγάλης νίκης, ήταν απολογητικός για την επέμβαση στην Ουκρανία. Δεν απείλησε τη Δύση με κλιμάκωση. Πρόσεξε τις διατυπώσεις και το κυριότερο μίλησε για κοινές αξίες με τη Δύση που έχουν ιστορικό βάθος από τον κοινό αγώνα κατά του ναζισμού το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο!
Χαρακτηριστική είναι επίσης και η αναδίπλωση στο θέμα ένταξης της Φινλανδίας και Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, όταν ο Λαβρόφ δήλωνε πως “δεν θα κάνει διαφορά για τη Ρωσία”, γεγονός που άφησε έκθετο τον Ταγίπ Ερντογάν…
Συνεπώς, τα στοιχεία που συνηγορούν ότι ο Πούτιν επιθυμεί τον τερματισμό του πολέμου, είναι πολλά περισσότερα από εκείνα που καταδεικνύουν διάθεση να τον συνεχίσει. Και δεν είναι μόνο η επίγνωση της αδυναμίας να προχωρήσει σε κάτι τέτοιο, όσο, και το κυριότερο, η έλλειψη αντικειμενικού σκοπού.
Ο αντικειμενικός σκοπός του Πούτιν ήταν να προσαρτήσει την εύφορη και βιομηχανικά ανεπτυγμένη Ουκρανία. Όχι μόνο για να διευρύνει το στρατηγικό βάθος της Ρωσίας – κάτι που είναι συνεπές με το ρωσικό στρατήγημα στο οποίο πιστεύει και με το οποίο γαλουχήθηκε. Αλλά το κυριότερο για να εκμεταλλευτεί ποικιλοτρόπως τις πλουτοπαραγωγικές πηγές του “ουκρανικού οικοπέδου” δίπλα του.
Το δίλημμα της Δύσης…
Το πρόβλημα του Πούτιν είναι πως με το σχέδιο του δεν συμφωνεί η Δύση. Τα μέχρι στιγμής δεδομένα καταμαρτυρούν την άρνηση της να δεχθεί να συζητήσει τους όρους μιας ειρηνευτικής λύσης. Και συνηγορούν στην προετοιμασία για έναν οικονομικό πόλεμο φθοράς, όσο ο ουκρανικός στρατός θα επιχειρεί στο πεδίο να ανακτήσει τα εδάφη που χάθηκαν κατά τη ρωσική εισβολή.
Μάλιστα για να μην υπάρχει οποιαδήποτε αμφιβολία, σκοπίμως προφανώς (και όχι εκ παραδρομής) ο Ζελένσκι μετά τη συνάντηση του με τον Εμμανουέλ Μακρόν άφησε να εννοηθεί ότι ο Γάλλος Πρόεδρος του ζήτησε να συμφωνήσει στην παραχώρηση εδαφών για να επέλθει ειρήνευση – κάτι προφανώς που ο ίδιος αρνήθηκε. Τα Ηλύσια Πεδία διέψευσαν το γεγονός, σημειώνοντας ότι “είναι στο χέρι των Ουκρανών να αποφασίσουν τους όρους της διαπραγμάτευσης”.
Με άλλα λόγια…
Oυδεμία διαπραγμάτευση για ειρήνευση θα ξεκινήσει αν δεν προϋποθέτει status quo ante. Αν η Ουκρανία, δηλαδή, δεν πάρει πίσω, όσα εδάφη τής υφάρπαξε ο εισβολέας.
Βεβαίως, οι Ουκρανοί σε καμία περίπτωση δεν θα αποφάσιζαν μόνοι τους αν δεν είχαν την συμπαράσταση της Δύσης. Μια συμπαράσταση, η οποία προφανώς και δεν εδράζεται μόνο σε λόγους ανθρωπισμού και αρχών, αλλά κυρίως συμφερόντων, γοήτρου και ισορροπιών ισχύος.
…έγινε δίλημμα του Πούτιν
Με την επέμβαση στην Ουκρανία και τα παιχνίδια εκβιασμού για κλείσιμο της στρόφιγγας αερίου και πετρελαίου που προηγήθηκαν και είχαν σαν αποτέλεσμα την εκτόξευση των τιμών ενέργειας, ο Πούτιν δεν εξεδήλωσε μόνο έναν απαράδεκτο αναθεωρητισμό, αλλά έθεσε ένα σοβαρό υπαρξιακό και οικονομικό δίλημμα στην Δύση.
Να πληρώσει κόστος αν δεν κάνει αποδεκτό το σχέδιο του. Ή να πληρώσει ακόμα μεγαλύτερο κόστος αν το δεχθεί.
Το κόστος της απόρριψης του ρωσικού σχεδίου το πληρώνει ήδη η Ευρώπη. Το επωμίζονται οι Ευρωπαίοι πολίτες και θα το υποστούν από τους αναγκαστικούς περιορισμούς στην κατανάλωση ενέργειας που θα ακολουθήσουν τους επόμενους μήνες. Η οικονομία είναι ακριβώς το στοιχείο στο οποίο ποντάρει ο Πούτιν για να κάμψει τη Δύση και να δημιουργήσει ρωγμές στο κοινό μέτωπο. Την ενότητα της Δύσης, την δοκιμάζει διαρκώς. Πότε βγάζοντας διάταγμα για πληρωμή του αερίου σε ρούβλια. Πότε κλείνοντας τη στρόφιγγα σε Ουγγαρία, Σουηδία, Βουλγαρία κοκ.
Το κόστος της αποδοχής του ρωσικού σχεδίου όμως, θα ήταν δυσανάλογα μεγαλύτερο.
Ο Πούτιν θα είχε προσαρτήσει όλο το πλουτοπαραγωγικό κομμάτι της Ουκρανίας, καθιστώντας την ταυτόχρονα ένα περίκλειστο και ρημαγμένο κράτος. Το κόστος της ανοικοδόμησης της (για την ανάγκη σχεδίου Μάρσαλ για την Ουκρανία μίλησε ο Ντράγκι), αλλά και συντήρησης του εξαθλιωμένου πληθυσμού της, θα το πλήρωναν εξ ολοκλήρου οι Ευρωπαίοι, την ώρα που η Ρωσία θα εκμεταλλεύονταν το υπόλοιπο, διατηρώντας παράλληλα στο ακέραιο το προνόμιο να εκβιάζει με την παροχή φθηνής ενέργειας όποτε το κρίνει σκόπιμο.
Ουσιαστικά ο Πούτιν ζητά από τους Ευρωπαίους όχι μόνο να δεχθούν να ταπεινωθούν, αλλά να δεχθούν ότι θα πληρώσουν και θα πληρώνουν για να συνεχίσουν να ταπεινώνονται στο διηνεκές.
Ξαφνικά οι Ευρωπαίοι συνειδητοποίησαν πως όχι μόνο θα έπρεπε να πληρώσουν ηθικά και οικονομικά το κόστος της ταπείνωσης, αλλά και ότι μια ταπεινωμένη και διασπασμένη Ευρώπη θα εμφανιζόταν ακόμα πιο ευάλωτη στους αναδυόμενους ανταγωνιστές της.
Σε μια τέτοια τρανταχτή επίδειξη αδυναμίας ουδείς μπορούσε να τους εξασφαλίσει ότι δεν θα αντιμετώπιζαν μελλοντικά ανάλογη πρόκληση, είτε από τον Ρώσο είτε οποιονδήποτε άλλον αναθεωρητή.
Το παράθυρο ευκαιρίας…
Με απλά λόγια, οι μπλόφες του Πούτιν ξύπνησαν το δυτικό θηρίο. Και από την στιγμή που όπως όλα δείχνουν οι Ευρωπαίοι προετοιμάζουν την κοινή γνώμη για θέρμανση και βενζίνα με το δελτίο – κάτι που παραπέμπει ευθέως σε προετοιμασία πολέμου μακράς διαρκείας – υποχωρήσεις και παραχωρήσεις δεν είναι στο δυτικό, αλλά στο ρωσικό τραπέζι. Και υπό αυτό το πρίσμα, μια άλλη ανάγνωση της ομιλίας Πούτιν στην Κόκκινη Πλατεία, αποκαλύπτει πως αρχίζει να συνειδητοποιεί ότι το δίλημμα που έθεσε στους Δυτικούς το αντιμετωπίζει, ή πολύ σύντομα, θα κληθεί να το αντιμετωπίσει ο ίδιος.
Είναι προφανές ότι ο Πούτιν δεν μπορεί να δεχθεί τους όρους του Κιέβου για πλήρη επιστροφή των εδαφών που κατέλαβε. Κάτι τέτοιο δεν θα είχε απλά κόστος. Θα ήταν αυτοκτονία. Από την άλλη όμως αντιλαμβάνεται ότι και η κατοχή των εδαφών που κατέλαβε με τη βία, μοιάζει με αυτοκτονία. Όλα δείχνουν πως θα πληρώσει πανάκριβα το τίμημα της κατοχής και πάντως σίγουρα ένα κόστος δυσανάλογα μεγαλύτερο του οφέλους που προσδοκά.
Με άλλα λόγια…
Ο Πούτιν έχει να επιλέξει ανάμεσα στην ταπείνωση και την απόλυτη συντριβή. Και δυστυχώς για τον ίδιο, (ίσως και για τον δυτικό κόσμο…) δεν του προσφέρεται ως εκδοχή, ούτε καν μια αξιοπρεπή ήττα.
Διότι, από την στιγμή που έχει πετύχει τον αντικειμενικό του σκοπό και ουσιαστικά έχει νικήσει, οποιαδήποτε άλλη συμφωνία συνεπάγεται ήττα που δεν θα του επιτρέψει να διαφυλάξει το εναπομείναν πολιτικό του κεφάλαιο και κάτι από το ρωσικό γόητρο.
Είναι σαφές ότι για την ώρα καμία συμφωνία δεν είναι εφικτή και πως όλα θα κριθούν στην αντοχή. Ο Πούτιν θέλει χρόνο για να κατοχυρώσει τα τετελεσμένα και οι Δυτικοί για να τα ανατρέψουν.
Ο Πούτιν θέλει χρόνο για να σιγουρευτεί ότι και αυτή τη φορά η μπλόφα του θα του βγει. Ότι τελικώς η Δύση δεν θα παραμείνει αμετακίνητα ενωμένη εναντίον και σε μια μετατόπιση της αντιπαράθεσης ανατολικότερα θα μπορεί να φανεί χρήσιμος στο Πεκίνο ότι θα αντιπαρατίθεται με τη Δύση.
Ο Τσάρος μπορεί ακόμα να πιστεύει ότι έπιασε στον ύπνο το δυτικό θηρίο, εισβάλλοντας από το παράθυρο ευκαιρίας που λογικά θεώρησε ότι είχε δημιουργηθεί.
…και ο ύπνος του δυτικού θηρίου
Λογικά, ο Πούτιν υπολόγισε ότι η νωθρή και πολιτικά αβαρής ευρωπαϊκή ηγεσία θα υπολόγιζε κόστος – όφελος και για ένα “πόλεμο αξιών” δεν θα διακινδύνευε μια νέα διεθνή οικονομική αναταραχή η οποία θα όξυνε περαιτέρω τις ήδη σοβαρές κοινωνικές επιπτώσεις που είχε προκαλέσει στις δυτικές οικονομίες η υγειονομική κρίση του Covid 19. Και είχε σοβαρούς λόγους να το πιστεύει.
Αφενός διότι τα προηγούμενα χρόνια, μεθοδικά και με τις ευλογίες της προηγούμενης γερμανικής ηγεσίας είχε καταφέρει να καταστεί ο σχεδόν αποκλειστικός πάροχος φθηνής ενέργειας στην Κεντρική Ευρώπη.
Αφετέρου το “βραδυκίνητο ευρωπαϊκό υπερωκεάνιο” θα θαλασσοπνιγόταν μέσα στις διαφωνίες και τα αντικρουόμενα εθνικά συμφέροντα και δεν θα έστριβε εύκολα εναντίον του. Διαφωνίες άλλωστε που θα εντείνονταν από τη στιγμή που θα έμπαινε σε λειτουργία το εκτεταμένο δίκτυο φιλορωσικών πολιτικών προσώπων και ΜΜΕ που επίσης μεθοδικά είχε στήσει και χρηματοδοτήσει μέσω των προσκείμενων ολιγαρχών του τα προηγούμενα χρόνια.
Λογικά επίσης ο Πούτιν εκτίμησε ότι μια διασπασμένη και διχασμένη αμερικανική κοινωνία, με έντονες ιδεολογικές συγκρούσεις για μια σειρά κοινωνικών ζητημάτων, θα απέτρεπαν τη νέα …γέρικη και αδύναμη αμερικανική ηγεσία να ανοίξει άλλο ένα εσωτερικό μέτωπο με νέες διαφωνίες ως προς την ορθότητα της εμπλοκής των ΗΠΑ για μια διένεξη σε ένα απομακρυσμένο σημείο του Πλανήτη. Πόσο μάλλον όταν ήταν ακόμα νωπό το φιάσκο της αμερικανικής εμπλοκής στο Αφγανιστάν και το ναυάγιο της αραβικής άνοιξης.
Και εδώ μεθοδικά ο Πούτιν είχε δημιουργήσει δίκτυο υποστηρικτών με το να σπεύδει να παράσχει υπηρεσίες“καθαριστή”, όπου σε Βόρειο Αφρική και Μέση Ανατολή, οι Αμερικάνοι τα έκαναν μούσκεμα.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ο Πούτιν διέκρινε ένα “παράθυρο ευκαιρίας”. Το σωστό timing για να προωθήσει το γεωπολιτικό σχέδιο διευρύνοντας δυτικά το στρατηγικό βάθος της Ρωσίας, όπως επεδίωκαν ιστορικά όλοι οι προκάτοχοι του.
Εξάλλου, ο Πούτιν ήταν γέννημα θρέμμα της ρωσικής σχολής σκέψης που θέλει τη Ρωσία να επιτίθεται για να διευρύνει την άμυνα της που η γεωγραφία δεν της προσφέρει δυτικά. Βάση αυτής της θεώρησης οι ισχυρισμοί του για στρατηγική περικύκλωσης της Ρωσίας από το ΝΑΤΟ δεν είναι προσχηματικοί. Έχουν ιστορικό βάθος και αιτιολόγηση, υπό την αίρεση όμως ότι η τεχνολογία επηρεάζει, αμφισβητεί και αλλάζει πολλές από τις γνωστές παραδοχές του παρελθόντος. Και πάντως σίγουρα οι πόλεμοι σήμερα δεν διεξάγονται με τους όρους που διεξάγονταν τον προηγούμενο αιώνα…
Αυτοπαγίδευση Πούτιν ή αυτοχειρία της Δύσης
Μένει να φανεί αν ο Πούτιν αυτοπαγιδεύτηκε. Αν οι υπολογισμοί του έγιναν με παρωχημένα εργαλεία και το κυριότερο με μια παρεξηγημένη αντίληψη για τον τρόπο που λειτουργούν οι δυτικές δημοκρατίες και αντιδρούν οι πρώην αποικιακές δυνάμεις.
Μένει να φανεί αν ο Τσάρος παρασύρθηκε στην υπεράσπιση του ρωσικού γοήτρου, υποτιμώντας το γόητρο των δυτικών δυνάμεων και παραβίασε την κόκκινη γραμμή που του επέτρεπε να συνυπάρχει, να συνεργάζεται και να γίνεται ανεκτός από τη Δύση.
Μένει να φανεί αν η παραβίαση της θεμελιώδους αρχής περί απαραβίαστου των συνόρων σε ένα ευρωπαϊκό κράτος, δεν ήταν μόνο η παραβίαση του κυρίαρχου κανόνα συνύπαρξης της πολυεθνικής και πολυπολιτισμικής Ευρώπης, αλλά ήταν η ανάσυρση νωπών ιστορικών στιγμών που καθόρισαν την ύπαρξη της.
Αν δηλαδή πράγματι, οι Ευρωπαίοι είδαν το φάντασμα του αναθεωρητισμού να ξεπροβάλει από το παρελθόν και έναν πραγματικό κίνδυνο να απειλεί τον τρόπο ζωής και ύπαρξης τους. Πόσο μάλλον που η αποφασιστικότητα του Ζελένσκι να υπερασπιστεί την πατρίδα του ενεργοποίησε τα εθνικά αντανακλαστικά της πλειονότητας των Ευρωπαίων πολιτών, συνέγειρε τα πατριωτικά τους αισθήματα και εξανάγκασε τις δυτικές ηγεσίες να στοιχηθούν πίσω του.
Μένει να φανεί αν ο πατριωτισμός των Ευρωπαίων και η στέρεη προσήλωση τους στο ιδεώδες της Δημοκρατίας έχουν πράγματι μεγάλη σημασία για να απαιτούν και ανάλογη θυσία.
Διότι αν κάτι τέτοιο πράγματι συμβαίνει, τότε θα είναι πράγματι κάτι που ο Πούτιν δεν είχε υπολογίσει και μάλλον είχε υποτιμήσει.
Σε αυτή την περίπτωση η καυτή πατάτα είναι στα δικά του χέρια…