Ο Δημήτρης Βέργαδος με αφορμή την 2η έκδοση του βιβλίου του Αντώνη Κεφαλά “Πτυχές εκβιομηχάνισης 1945 – 2010: Μια ιστορία” και την υψηλή επιπέδου συζήτηση που πραγματοποιήθηκε για το λόγο αυτό την περασμένη βδομάδα στην Ελληνοαμερικανική Ένωση αναζητά μέσα από τις σελίδες του βιβλίου, απάντηση στο ερώτημα: Έχει μέλλον η ελληνική βιομηχανία;
«Λαοί χωρίς μνήμη είναι λαοί χωρίς μέλλον» έγραψε ο μεγάλος ποιητής του «Άξιον Εστί». Παραφράζοντας τον Ελύτη τολμούμε να πούμε ότι το ίδιο ισχύει και για τη βιομηχανία μας και τη σύντομη σχετικά πορεία της στον ελληνικό χωροχρόνο. Για αυτό και η προσπάθεια του δημοσιογράφου και οικονομολόγου Αντώνη Κεφαλά να αποτυπώσει στιγμές από την πολυκύμαντη πορεία της ελληνικής παραγωγής μέσα από το βιβλίο του αποκτά ιδιαίτερη αξία σήμερα. Η πρόσφατη εκδήλωση στην Ελληνοαμερικανική Ένωση που πραγματοποιήθηκε με αφορμή την 2η έκδοση του βιβλίου, όπως και η υψηλού επιπέδου συζήτηση που ακολούθησε, επιβεβαιώνει ότι το βιομηχανικό φαινόμενο έχει πολλές και διαφορετικές διαστάσεις, όπου παρά τις δομικές αντιξοότητες και τα προβλήματα που παραμένουν διαχρονικά τα ίδια, χαρακτηρίζεται από λαμπρές περιπτώσεις επιτυχίας, στηριζόμενη κυρίως από «οραματιστές και συγχρόνως ρεαλιστές» επιχειρηματίες.
Η ανίχνευση της πορείας της βιομηχανίας, κυρίως μετά τον τελευταίο παγκόσμιο πόλεμο, και των συντελεστών εκείνων που διαμόρφωσαν τη φυσιογνωμία της (επιχειρηματίες, κράτος, τραπεζικό σύστημα, συνδικάτα) μέσα από εμβριθείς αναλύσεις ειδικών , όπως και η πρωτοτυπία της μεταφοράς μελετών περιπτώσεων – ιστοριών εμβληματικών επιχειρηματικών μονάδων του τόπου μας, όπου αρκετοί απ’ αυτούς δεν είναι εν ζωή, συμπυκνώνουν πολλαπλά τα γιατί και πως μιας πορείας αποβιομηχάνισης ή αλλιώς αποκλειστικής πρόσδεσης της όποιας οικονομικής μεγέθυνσης στις υπηρεσίες.
Έχει μέλλον η ελληνική βιομηχανία;
Το βιβλίο του Αντώνη Κεφαλά, πρωτότυπο και ρωμαλέο, που αξίζει να διδάσκεται στα πανεπιστήμια μας (μαθαίνω ότι σε ένα βαθμό ήδη συμβαίνει), επιβεβαιώνει με ακρίβεια δύο απόψεις που εξέφρασε ένας κορυφαίος οικονομολόγος του 20ου αιώνα, ο Σερ Τζων Μέιναρντ Κένς, ότι δηλαδή «αυτό που κυβερνά τις κοινωνίας είναι οι ιδέες και δυο –τρία άλλα πράγματα» και ότι «η επιβίωση δεν είναι υποχρεωτική». Στην περίπτωση δε της ελληνικής βιομηχανίας αναπόφευκτα συνέβη το δεύτερο, αλλά και γιατί συνέβη το πρώτο.
Όπως εξηγεί ο συγγραφέας «η ελληνική κοινωνία – και κατ΄ επέκταση το ελληνικό κράτος- δεν μπόρεσε ουσιαστικά ποτέ να αποφασίσει αν θέλει τη βιομηχανία ή όχι». Ο Κεφαλάς επανέρχεται στην περίφημη έκθεση Βαρβαρέσου που ήδη από τις αρχές του ’50 είχε ρίξει το σπόρο της μη – υιοθέτησης μιας ανάπτυξης βιομηχανικού τύπου, λόγω κάποιων αντικειμενικών σε ένα βαθμό συνθηκών (μικρό μέγεθος αγοράς έλλειψη κεφαλαίων, πρώτων υλών), αλλά και λόγω της αντίληψης ότι οι επενδύσεις στη γεωργία και στην ελαφρά μεταποίηση κόστιζαν λιγότερο, απέδιδαν γρηγορότερα και δημιουργούσαν περισσότερες θέσεις βιομηχανίας.
Σε μια περίοδο, αμέσως μετά τον πόλεμο, που το ζητούμενο βέβαια ήταν η κάλυψη του χαμένου εδάφους, οι απόψεις αυτές ίσως να απηχούσαν ένα ορθολογισμό σκοπιμότητας –αν και η εμβληματική επένδυση της Pechiney στα μέσα του ’60 που δημιούργησε έναν ολόκληρο κλάδο στη χώρα μας, αυτόν του αλουμινίου, αποδεικνύει ότι μια πολιτική εκβιομηχάνισης μπορεί να αποδώσει εάν υπάρχει η αναγκαία πολιτική βούληση, και οι κατάλληλοι άνθρωποι να την υλοποιήσουν.
Η συζήτηση άνοιξε με πρωτοβουλία του ΣΕΒ
Με δεδομένη δε τη συζήτηση που έχει ανοίξει και με πρωτοβουλία του ΣΕΒ για την ανάγκη να λάβει σάρκα και οστά μια συνεκτική βιομηχανική πολιτική, με στόχο να μεγαλώσει το μερίδιο της βιομηχανίας στο εθνικό προϊόν (από 10% περίπου σήμερα στο 12% μέσα σε τρία χρόνια), ακολουθώντας και την αντίστοιχη πανευρωπαϊκή κατεύθυνση, με τη βιομηχανία και την ενίσχυσή της στο συνολικό μείγμα της οικονομικής πολιτικής να είναι στο επίκεντρο, το βιβλίο του Κεφαλά μας αποκαλύπτει σημαντικά πράγματα: το ελληνικό κράτος θα πρέπει να υπερβάλει εαυτόν στον τομέα αυτό, δεδομένου ότι σύμφωνα και με την ιστορική εμπειρία η βιομηχανία αντιμετωπιζόταν κυρίως ως πηγή εσόδων και ως παροχή θέσεων εργασίας –όπου η πολιτική τάξη σε αρκετές περιπτώσεις έπαιζε και το ρόλο του «προσωπάρχη», εξ΄ ου και η παραδοσιακά βραχυπρόθεσμη οπτική του στο χώρο.
Επιπλέον, δε η βιομηχανική πολιτική στην Ελλάδα δεν απέκτησε ποτέ τα χαρακτηριστικά μιας ανεπτυγμένης χώρας, ενώ συχνά υποκαθιστούσε την έλλειψη μιας πραγματικής περιφερειακής ανάπτυξης.
Παραγωγικός και ψηφιακός μετασχηματισμός
Επιστρέφοντας στο σήμερα, πιστεύουμε ότι η ανάπτυξη της βιομηχανίας μπορεί αλλά και οφείλει να αποκτήσει μια νέα δυναμική. Ο αναγκαίος παραγωγικός και ψηφιακός μετασχηματισμός με φόντο τη 4η βιομηχανική επανάσταση είναι η απαραίτητη βάση. Η δε πρόσφατη κρίση στην εφοδιαστική αλυσίδα των διεθνοποιημένων παραγωγικών ομίλων, λόγω του κορονοιού, αφού η Κίνα έχει καταστεί εδώ και χρόνια το «εργοστάσιο της Δύσης», (όπως βεβαίως και το γεγονός ότι η ίδια η Κίνα έχει αποκτήσει και πολύ μεγάλο αποτύπωμα στην παγκόσμια οικονομία, και οι συνεπακόλουθες επιπτώσεις μας), μας υποχρεώνουν να επανεξετάσουμε τις προτεραιότητες μας σχετικά με τις αναπτυξιακές μας πολιτικές. Πλέον δεν θα είναι μόνο η αποδοτικότητα βασικό κριτήριο για το κτίσιμο μιας διεθνοποιημένης αλυσίδας αλλά επίσης το ρίσκο και η αβεβαιότητα.
Στο πλαίσιο αυτό, όπου αναμένεται να ενταθεί η συζήτηση για το on-shoring της παραγωγής οι προοπτικές και οι ευκαιρίες που διανοίγονται και για εμάς μπορεί να είναι σημαντικές. Μια περιήγηση στις «πτυχές εκβιομηχάνισης» θα μας βοηθήσει να κάνουμε σωστές επιλογές και τι κυρίως να αποφύγουμε. Η επιλογή είναι μπροστά μας.
ΚΑΤΕΒΑΣΤΕ ΤΟ APP
