Εν μέσω της κρίσης που άρχισε το 1929, ο σπουδαίος στοχαστής της οικονομίας John Maynard Keynes (ο κορυφαίος του 20ου αι. με τον Schumpeter) στις αρχές της δεκαετίας του 1930, δήλωνε ότι ανέμενε την πιο μεγάλη αλλαγή που θα μπορούσε να γίνει στην Ιστορία της Ανθρωπότητας. Που σήμαινε: το τέλος του αγώνα της επιβίωσης και το πέρασμα σε κοινωνίες ανεπτυγμένες, όπου το επίπεδο ζωής θα’ ταν καλύτερο.
Η ουσία γι αυτόν ήταν να λυθούν ανεπίστρεπτα οι βασικές ανάγκες: διατροφής, ένδυσης, στέγης. Εφόσον οι άνθρωποι ξεκαθάριζαν αυτό το ζήτημα, τότε θα περνούσαν στο νόημα της ζωής: στο ευ ζην. Στην ποιοτική και μ’ επιλογές ζωή. Για πολλά χρόνια, η καθημερινότητα στον δυτικό κόσμο έδωσε δίκιο στον Keynes. Χώρες όπως η Γαλλία, η Ελβετία, η Σουηδία, οι Η.Π.Α. κ.τ.λ. ύψωσαν το επίπεδο ζωής των κατοίκων τους και το συμπλήρωσαν με πολιτιστικές επιλογές και εν γένει καλλιέργεια της προσωπικότητας. Δύο ήταν οι κύριες αναλύσεις αυτής της πορείας που εξαρχής στόχευε στην βελτίωση του καπιταλισμού, το σύστημα του οποίου ο σπουδαίος στοχαστής δεν αγαπούσε ιδιαίτερα. Κι οι δυο τους στηρίζονταν σε μια βάση: αυτήν του χρήματος. Από τον τρόπο χρήσης του χρήματος θα ξεκαθάριζε το αν η καπιταλιστική δομή θα οδηγούνταν ή όχι στο ευ ζην.
Η πρώτη πίστευε και πιστεύει πάντα ότι τα οικονομικά «βεγγαλικά» (η κατανάλωση για την κατανάλωση) είναι η ουσία της ζωής.
Κι η δεύτερη, πιο επίκαιρη, πίστευε και πιστεύει ότι αυτή η προσκόλληση στο «βεγγαλικό» της κατανάλωσης κινδυνεύει να γίνει εξάρτηση. Κι όπως κάθε εξάρτηση, όπως λέει κι ο Λουκρήτιος, οδηγεί μόνο στην προσπάθεια απόκτησης των ματαιοτήτων της καθημερινότητας. Η δεύτερη οδηγεί σε μία μορφή σοφίας.
Η πρώτη ανάλυση όχι. Κι όμως, με τα χρόνια, κι ειδικά όπως έδειξε η σημερινή παγκόσμια κρίση, είναι αυτή η τελευταία που δείχνει να παίρνει το πάνω χέρι. Οι κυβερνήσεις τη χρησιμοποίησαν. Η οικονομία έγινε μόνο εμπόριο και η ποιότητα της προσωπικότητας των πολιτών περιορίστηκε μόνο στην κατανάλωση, ως ναρκισσιστική ματαιότητα και επίσης ως μία ασυνείδητη (συχνά και συνειδητή) μεταφυσική του χρήματος για το χρήμα. Αντί οι άνθρωποι να μπουν στον δρόμο της σοφίας και μέσω αυτής να χρησιμοποιήσουν της κατανάλωση για το ευ ζην του παρόντος, προτίμησαν την κατανάλωση της επιβίωσης και την μετάθεση του παρόντος στο μέλλον. «Το παρελθόν και το μέλλον», δύο «θλιβερά πάθη», όπως λέει κι ο φιλόσοφος Σπινόζα, ενώ ο Οράτιος τόνιζε ότι η λατρεία του χρήματος σε συνδυασμό με την εξάρτηση της χρήσης του είναι διαστροφές που στη μανία της διαρκούς ανανέωσής τους μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά κάθε εξέλιξη.
Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, επιστρέψαμε στην λογική της επιβίωσης. Η ποιότητα του ευ ζην είναι κάτι το δευτερεύον ή πολυτέλεια, που όταν κάποιος την αναφέρει δέχεται ειρωνικά σχόλια. Οι «προοδευτικοί», οι φύλακες της «προόδου», δεν πρέπει να’ ναι περήφανοι γι αυτή την πορεία. Ούτε οι πολιτικές τους που μπροστά στην θέληση της Τεχνικής και την μεταφυσική της κατανάλωσης θυσίασαν συνειδητά τις ανθρωπιστικές σπουδές και τις πολιτισμικές αξίες. Η κρίση όμως δεν τους δικαιώνει. Πριν να είναι πολύ αργά ας σκεφτούν να προτείνουν έναν νέο τρόπο συνδυασμού τεχνικής και Ανθρωπισμού. Ίσως να’ ναι κάποια λύση που θα’ λεγε κι ο Καβάφης.
ΚΑΤΕΒΑΣΤΕ ΤΟ APP
