Ιστορικά συνηθίζεται να διαφοροποιείται ο Διαφωτισμός του Γερμανικού Ιδεαλισμού. Ο πρώτος χαρακτηρίζεται από εμπειρικό κι αντί- θρησκευτικό πνεύμα, από τον δεσποτικό αντιθεολογισμό του Βολταίρου. Ενώ ο δεύτερος από ένα πνεύμα μεταφυσικής στάσης.
Τα δυο αυτά αντίθετα φιλοσοφικοπολιτικά στρατόπεδα προσπάθησε να ενοποιήσει μέσα από το νήμα της ελευθερίας ο Ζαν Ζακ Ρουσσώ.
Αν και παιδί του Διαφωτισμού αυτός ο μεγάλος πολιτικός φιλόσοφος, εν τούτοις, άσκησε σκληρή εναντίον του κριτική ξεγυμνώνοντας το μέρος της αντιδημοκρατικής υποκρισίας που συχνά τον διέπει.
ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΌΣ ΚΑΙ Η ΕΠΙΚΑΙΡΗ ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΤΟΥ ΡΟΥΣΩ ΠΕΡΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ
Σήμερα που η αμφισβήτηση της πολιτικής διπολικότητας κυριαρχεί στην Ευρωπαϊκή πραγματικότητα, η αντίληψη του Ρουσσώ περί Ελευθερίας έχει γίνει περισσότερο από ποτέ επίκαιρη. Αν και η νεωτερική ιδέα της ελευθερίας γεννήθηκε στις φιλελεύθερες φιλοσοφίες των Τζον Λοκ και Μοντεσκιέ, η κορύφωση της γίνεται από τον Ρουσσώ ο οποίος, την διαφοροποιεί από τις μεταφυσικές ή θεολογικές ιδέες και της δίνει τον χαρακτήρα του πραγματοποιήσιμου.
Το να ξέρει κάποιος ότι είναι ελεύθερος σημαίνει ότι θέλει να είναι ελεύθερος, ότι θέλει να εγγραφεί στην Ιστορία.
Εξ ού και το σημαντικό της Γαλλικής επανάστασης ως γεγονός που η φιλοσοφία γίνεται πραγματικότητα.
Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΟΡΟΥ “ΔΕΞΙΑ” ΚΑΙ “ΑΡΙΣΤΕΡΑ”
Αυτή η Ρουσσωική ιδέα της φιλοσοφικής υλοποίησης της ελευθερίας μέσω της Πολιτικής, γέννησε και τον όρο αριστερά από την θέση που μια ομάδα καθόταν στο σώμα του γαλλικού τότε (1789) επαναστατικού κοινοβουλίου. Όποτε αυτόματα από αντίθεση γεννιέται κι ο όρος δεξιά. Η λαϊκή κυριαρχία, η ένωση ελευθερίας κι ισότητας, η ιδέα ότι η ανθρώπινη φύση είναι καλή αλλά διαφθείρεται λόγω κοινωνικών σχέσεων, ερχόταν να συνυπάρξει με την ιστορική φράση του Ρουσσώ ότι
“ο άνθρωπος γεννήθηκε ελεύθερος αλλά είναι παντού αλυσοδεμένος”.
Δεξιοί κι αριστεροί ερμηνεύουν και συνευρίσκονται στις αντιλήψεις του μεγάλου κατηγόρου του “επίσημου” Βολταιρικού Διαφωτισμού. Οι πρώτοι πιστεύουν ότι την ελευθερία εγγυώνται κυρίως οι νόμοι. Οι δεύτεροι ότι την εγγυάται η Πολιτική.
Η ΣΠΟΥΔΑΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ “ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟΥ”
Η έννοια του κοινωνικού συμβολαίου που υπήρχε ήδη στον φιλελεύθερο Τζον Λοκ, στον Ρουσσώ έγινε Πολιτική. Δεν είναι απλά ένα ιδιωτικό εκ του νόμου δικαίωμα αλλά ένα δικαίωμα κυρίως του πολίτη με τον εαυτό του. Αυτός ο τελευταίος εναποθέτει συνειδητά το ιδιωτικό συμφέρον στο γενικό. Το κράτος δεν εξαντλείται μόνο στην εγγύηση της ιδιοκτησίας και την εξασφάλιση της ειρήνης, αλλά γίνεται ο φορέας που επιτρέπει την πραγματοποίηση της ελευθερίας. Στόχος της σχέσης του πολίτη με το κράτος είναι η επίτευξη της “αυτονομίας” του πολίτη. Δεν μιλάμε εδώ για ανεξαρτησία ή ατομικισμό.
Στον όρο αυτονομία υπάρχει η λέξη “νόμος” άρα πρόκειται για κανόνες η δεσμούς που είναι προϊόν συνειδητής ελευθερίας.
Ο Ρουσσώ κατάφερε να συνθέσει δεξιά κι αριστερά. Στην σημερινή ευρωπαϊκή κρίση του κομματικού διπολισμού η φιλοσοφία του είναι περισσότερο από ποτέ αναγκαία. Γι’αυτο άλλωστε κι επιστρέφει ασταμάτητα στην επικαιρότητα.
Διαβάστε το προηγούμενο άρθρο του Δημοσθένη Δαββέτα στο new deal
ΚΑΤΕΒΑΣΤΕ ΤΟ APP
