Ο Κώστας Αγγελάκης σημειώνει ότι παρά τον Αρμαγεδών που επέφερε η κατάρρευση του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος. Και παρά την ανάγκη προσαρμογής μας στα νέα δεδομένα, η νοοτροπία μας δεν άλλαξε. Ο κύκλος της κρίσης δεν έκλεισε ακόμα.
Μπορεί να μην είναι ο κύκλος των χαμένων ποιητών αυτός που δεν έκλεισε ποτέ. Σίγουρα όμως είναι ο κύκλος των χαμένων παραπλανητών.
Μία οικονομική έρευνα, στα μέσα της δεκαετίας του 1990, από ένα πανεπιστήμιο της Αμερικής, που δεν θυμάμαι, μας είπε ότι μόνον το 7% της αξίας του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος ανταποκρίνεται σε πραγματικές αξίες υπηρεσιών, πρώτων υλών και τελικών προϊόντων που ήταν στην διάθεση του πλανήτη. Αυτό σημαίνει ότι όλο το υπόλοιπο είναι χρεώσεις τόκων και υπερκέρδη που στην ουσία δεν θα ρευστοποιηθούν ποτέ.
Αυτές οι αξίες υπήρχαν λοιπόν σε λογιστικές καρτέλες. Όχι για την απόκτηση αγαθών από τους ιδιοκτήτες των, αλλά για την δημιουργία διαπραγματευτικής δύναμης και εξουσίας.
Οι οικονομολόγοι άρχισαν να ανησυχούν. Και το 2008 επιβεβαιώθηκαν οι χειρότεροί τους φόβοι και αυτοί που μέχρι τότε τους έλεγαν Κασσάνδρες.
Το 2008 άνοιξε ο κύκλος της αμφισβήτησης
Το 2008 με την χρεοκοπία της Lehman Brothers Holdings Inc. άνοιξε ένας κύκλος αμφισβήτησης των πάντων.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, και με την λογική του Domino effect, όλοι έψαξαν τα συρτάρια τους. Επαναξιολόγησαν όλες τους τις σχέσεις, οικονομικές και μη. Προφανώς με πιο αυστηρά πλέον κριτήρια. Ο καπιταλισμός τους είχε προδώσει και είχε βγάλει στην επιφάνεια ανθρώπινες αδυναμίες και συστημικές ατέλειες που είχαν επιμελώς κρυφθεί για ολόκληρες δεκαετίες.
Σε παγκόσμιο επίπεδο αμφισβητήθηκαν οικονομικά χαρτοφυλάκια, αλυσίδες υπηρεσιών, περιουσιακά στοιχεία. Ολόκληρες οικονομίες, κοινωνικές και οικονομικές τάξεις εθνών, γνώσεις, εμπειρίες, αξίες. Η λίστα δεν έχει τέλος.
Αυτό το παλιρροιακό κύμα προφανώς θα έφτανε και στην Ελλάδα. Και μας βρήκε το 2009 εν μέσω μιας γενικότερης ανησυχίας για αυτό που βλέπαμε γύρω μας.
Η κρίση ξέσπασε σαν Αρμαγεδών και ήταν παντού. Στην οικονομία, στην δημόσια και πολιτειακή διοίκηση, στην κοινωνία, στις τράπεζες. Κυρίως όμως στην νοοτροπία μας, που ίσως ήταν και η πιο ευάλωτη.
Κάποιος φίλος, γνωστός βιομήχανος από την Αχαΐα, μου είχε πει το 2011 το εξής προφητικό, θεωρώ τώρα που το σκέφτομαι κατόπιν εορτής.
Άλλη νοοτροπία μετά τον Αρμαγεδών
“Δεν υπάρχει καμία κρίση Κωνσταντίνε. Υπάρχει μια καινούργια πραγματικότητα και το πιο σοβαρό πρόβλημα είναι πως θα προσαρμόσουμε τους εαυτούς μας σε αυτήν την καινούργια πραγματικότητα. Όλα τα άλλα θα τα φτιάξουμε αρκεί να προσαρμοστούμε εμείς πρώτα.”
Οκτώ χρόνια αργότερα αντιλαμβάνομαι πόσο δίκιο είχε. Η νοοτροπία μας ήταν και είναι αυτό που μας καθηλώνει ουραγούς στην επανάκτηση του χαμένου βιοτικού επιπέδου. Μια νοοτροπία που τροφοδοτείται από λαϊκίστικες πολιτικές. Οι οποίες ακούγονται ευχάριστα μεν, αλλά έχουν καταστροφικά αποτελέσματα όταν εφαρμόζονται.
Το 2010, το ΠΑΣΟΚ μπήκε πρώτο στο χορό της ρεαλιστικότητας. Ο Γιώργος Παπανδρέου σε μια κρίση ειλικρίνειας μας είπε “ή αλλάζουμε ή βουλιάζουμε”. Υπερεκτίμησε τις διαθέσεις των δικών του πολιτικών. Οι οποίοι γνώριζαν το εκλογικό τους κοινό και κάθε άλλο ήθελαν παρά να θυσιασθούν.
Με το ένα χέρι ειρωνευόμασταν το “λεφτά υπάρχουν”. Με το άλλο υπογράφαμε εμβάσματα στο εξωτερικό. Διώχναμε δεκάδες δισεκατομμύρια από τις Ελληνικές τράπεζες προς τράπεζες του εξωτερικού ή προς φορολογικούς παραδείσους, την διετία 2010-2011.
Και προφανώς το ΠΑΣΟΚ καταστράφηκε πηγαίνοντας από το 44% στο 4% μέσα σε δύο χρόνια. Αλλά η ειρωνεία είναι ότι αυτό δεν ήταν η τιμωρία του για τις πελατειακές του σχέσεις και την υπερχρέωση της χώρας την δεκαετία 1980-1990. Αλλά η επιστροφή του στην πραγματικότητα.
Το 2012 ο Αντώνης Σαμαράς, αποδεχόμενος την λογική των μνημονίων, έλαβε τα ινία της χώρας. Τον θεωρώ την ευχάριστη έκπληξη της εποχής εκείνης. Με εξαντλητικούς ρυθμούς ανέκτησε την χαμένη εμπιστοσύνη των ευρωπαίων εταίρων. Αναδιοργάνωσε και πέτυχε το δημοσιονομικό μας νοικοκύρεμα. Κατόρθωσε σε δυο χρόνια να εξαλείψει 8% έλλειμμα. Και να γυρίσει την οικονομία από βαθιά ύφεση σε μικρή μεν ανάπτυξη, αλλά ανάπτυξη.
Εμμονή στην ανώδυνη λύση
Και εκεί που όλοι, μα όλοι οι διεθνείς οργανισμοί, μας έδιναν τις καλύτερες προοπτικές για τα επόμενα χρόνια, εμείς χλευάζαμε το success story του Σαμαρά και του Βενιζέλου. Ψηφίσαμε στις αρχές του 2015, τον “Νέο” και “άφθαρτο” ΣΥΡΙΖΑ που θα καταργούσε την λιτότητα με το πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης. Που θα χρησιμοποιούσε τις διαπραγματευτικές ικανότητες του νάρκισσου υπουργού με τα εμπριμέ πουκάμισα και την “θεωρεία των παιγνίων”.
Την συνέχεια την ξέρουμε όλοι μας και τα επόμενα τρία χρόνια (2015-2018) αποτελούν το παράδειγμα του απόλυτου εμπαιγμού μιας ολόκληρης κοινωνίας από ένα σχήμα ευκαιριακών πολιτικών. Η κλασική περίπτωση τού τί να μην κάνεις ποτέ σε αντίστοιχη περίπτωση.
Πολλά έχουν γίνει αυτά τα οχτώ χρόνια και πολλά έχουμε μάθει πληρώνοντας δίδακτρα μεταπτυχιακών. Ελάχιστη βελτίωση όμως έχει γίνει με την νοοτροπία μας που αναζητά πάντα ανώδυνες και εύκολες λύσεις. Μέχρι να βρεθεί ένας τρόπος να ποινικοποιηθεί ο λαϊκισμός πάντα θα υπάρχουν “αστέρια” που θα τα λύνουν όλα σε μία νύχτα. Και πάντα αυτές οι νύχτες θα είναι οι νύχτες των αγίων Βαρθολομαίων.
Διαβάστε το προηγούμενο άρθρο του Κώστα Αγγελάκη στο new deal
ΚΑΤΕΒΑΣΤΕ ΤΟ APP
