Όσοι ασχολούνται με τα πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά τεκταινόμενα της χώρας είναι πολύ πιθανό να έχουν ακούσει τον όρο «το δόγμα του σοκ». Τι σημαίνει όμως πραγματικά και κατά πόσο η Ελλάδα βρίσκεται στην κατάσταση που περιγράφει αυτός ο όρος; Φυσικά και δεν μπορώ να απαντήσω σε καμία από τις παραπάνω ερωτήσεις. Μπορώ όμως να μεταφέρω αυτά που είδα στο αντίστοιχο ντοκιμαντέρ.
Το ομώνυμο βιβλίο της Ναόμι Κλάιν εκδόθηκε για πρώτη φορά το 2007, ενώ το 2009 παρουσιάστηκε το ντοκιμαντέρ στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου. Σε μια σύντομη περιγραφή η Ναόμι Κλάιν πραγματεύεται τα αποτελέσματα πειραμάτων «σοκάροντας» ψυχικά ασθενείς και στην επέκταση του στη χρήση του δόγματος του σοκ σε ολόκληρες χώρες δια μέσω καταστροφών (φυσικών, πολιτικών, οικονομικών και κοινωνικών).
Επί της ουσίας, η συγγραφέας υπερασπίζεται πως η θεωρία του Μίλτον Φρίντμαν (οικονομολόγος, στατιστικολόγος και ακαδημαϊκός καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο) πως «μόνο σε περίοδο πραγματικής κρίσης μπορεί να επιφέρει αλλαγή στην κατάσταση μιας χώρας και να την οδηγήσει στον νέο-φιλελευθερισμό», φέρνει τον κόσμο που υπόκειται σε αυτά τα πειράματα σε ολοκληρωτική εξαθλίωση και οδηγεί τις κοινωνίες σε ένα καθεστώς ανάπτυξης ενός εντελώς καταστροφικού μοντέλου καπιταλισμού.
Στο ντοκιμαντέρ αναφέρονται ως παραδείγματα εφαρμογής της «θεραπείας-σοκ» η Χιλή με το πραξικόπημα και την κατάκτηση της εξουσίας από τον Πινοσέτ, η Αργεντινή, η Ρωσία, η Θάτσερ και ο Ρίγκαν ως βασικοί εφαρμοστές του δόγματος, ο πόλεμος του Ιράκ, η καταστροφή της Ταϋλάνδης από το τσουνάμι, η καταστροφή της Νέας Ορλεάνης από τον τυφώνα Κατρίνα κ.ά. Δε θα επεκταθώ περισσότερο όμως στο ντοκιμαντέρ μιας και αξίζει πραγματικά να το παρακολουθήσει κανείς αν έχει 1:30 ώρα ελεύθερη.
Σας παραθέτω τρία από τα σημεία που μου έκαναν εντύπωση, καθώς μου θύμισαν πολιτικούς λόγους και δηλώσεις που αφορούν την Ελλάδα.
1. «Ο Φρίντμαν χρησιμοποίησε μια φράση που δεν είχε ακουστεί ποτέ στο πλαίσιο μιας οικονομικής κρίσης. Ζήτησε την εφαρμογή μιας θεραπείας-σοκ. Παρουσίασε τον εαυτό του ως γιατρό που θα βοηθούσε μια χώρα που υπέφερε από επιδημία. Απλά θα συνταγογραφούσε τα απαιτούμενα φάρμακα.», (ο Πινοσέτ συμφώνησε στην «θεραπεία» της Χιλής).
Στρος Καν «Μη μάχεστε τον γιατρό που καμιά φορά δίνει φάρμακα που δεν σας αρέσουν… Είμαστε εδώ για να βοηθήσουμε, δεν πάμε κάπου απρόσκλητοι (αναφερόμενος στο Δ.Ν.Τ.)….»
2. Σύμφωνα με το ντοκιμαντέρ «στο προεκλογικό πρόγραμμα της Μάργκαρετ Θάτσερ συμπεριλαμβάνονταν η μείωση φορολογικών συντελεστών, η περικοπή δημοσίων δαπανών, ιδιωτικοποιήσεις κρατικών επιχειρήσεων, απορρύθμιση της βιομηχανίας και μια μετριοπαθής και νομισματική πολιτική για να μειωθεί ο πληθωρισμός. Μετά από 3 χρόνια διακυβέρνησης από την Θάτσερ η ανεργία διπλασιάστηκε, οι απεργίες έγιναν καθημερινό βίωμα των πολιτών και οι εντάσεις και οι ταραχές δεν άργησαν πλέον να ξεσπάσουν». Το 1983 μετά το σοκ του πολέμου της Αγγλίας για την κυριαρχία των νησιών Φόκλαντ, ο οποίος αποτέλεσε την κατάλληλη αφορμή για την Σιδηρά Κυρία όπου έβαλε σε εφαρμογή τις θεωρίες του Φρίντμαν. Η απεργία των ανθρακωρύχων κράτησε σχεδόν 1 χρόνο και στο τέλος φυσικά το συνδικάτο διαλύθηκε. Ύστερα διαφημίσεις προώθησαν το σχέδιο αποκρατικοποιήσεων, όπου προχώρησαν στο ξεπούλημα της βιομηχανίας του χάλυβα, το νερό, το ηλεκτρικό ρεύμα, το φυσικό αέριο, τις τηλεπικοινωνίες, τις αερογραμμές, το πετρέλαιο, τη δημόσια στέγαση, τις κοινωνικές υπηρεσίες» και όλα αυτά κάτω από την ταμπέλα της ελεύθερης αγοράς. Μου θύμισε κάτι από Ελλάδα…
3. Το παράδειγμα του ντοκιμαντέρ που αφορά την Ρωσία εμένα πάλι κάτι μου θύμισε… Στη Ρωσία επί προεδρίας Γέλτσιν (ακόμα ένας υποστηρικτής των θεωριών του Φρίντμαν) η αγοραστική δύναμη των Ρώσων έπεσε κατά 40%, ενώ το 1/3 του πληθυσμού βρισκόταν κάτω από το αντικειμενικό όριο της φτώχειας, οι εργαζόμενοι έμεναν απλήρωτοι για μήνες. Οι ιδιωτικοποιήσεις κρατικών εταιρειών έγιναν σε τιμή ευκαιρίας για τους αγοραστές. Κάποιοι επιχειρηματίες αύξαναν τα μηδενικά στους τραπεζικούς τους λογαριασμούς ενώ παράλληλα προωθούσαν την εικόνα ενός λαϊκού καπιταλισμού.
Σύμφωνα με το ομώνυμο βιβλίο η «θεραπεία-σοκ» μπορεί να προέλθει ακόμα και μέσα από την ενοχοποίηση των ίδιων των εαυτών μας για την κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε την περίοδο που ζούμε το σοκ.
Παρατηρώντας το ντοκιμαντέρ ομολογώ πως τρόμαξα. Αν και υπέρμαχος των ειρηνικών διαδηλώσεων και συμμετέχουσα σε αυτές, προς στιγμή σκέφτηκα ότι ίσως η αλλαγή που ζητάμε να επέλθει να είναι πιο σκληρή, πιο επώδυνη και πιο επικίνδυνη από την καταιγιστική επιβολή φορολογικών μέτρων. Σκέφτηκα πως είναι λάθος η διαμαρτυρία, πως μπορεί να αποβεί καταστροφική έστω και για τα υπολείμματα δημοκρατίας (όπως την όρισαν οι αρχαίοι Έλληνες) που έχουν απομείνει.
Αν υποθέσουμε (και τονίζω ότι υποθέτουμε) ότι κάτι τέτοιο μπορεί να ίσχυε και στην Ελλάδα, είναι άραγε η οικονομική εξαθλίωση που βιώνουμε σήμερα και η εκτεταμένη χρήση βίας στην πλατεία Συντάγματος το σοκ; Ή είναι κάτι το οποίο θα βιώσουμε αργότερα και ίσως και με κάτι πιο ισχυρό; Και σε κάθε περίπτωση ως που θα έφτανε σε μια τέτοια περίπτωση η θεραπεία της Ελλάδας;
Όμως, από τα τόσα που διαβάζω καθημερινά ένα απόφθεγμα έχει μείνει χαραγμένο στο μυαλό μου ενός Γερμανού γνωμικογράφου, ο οποίος είπε «Δεν μπορώ να πω με σιγουριά ότι τα πράγματα θα διορθωθούν αν αλλάξουν. Είμαι σίγουρος όμως ότι για να διορθωθούν, πρέπει να αλλάξουν».
Και όπως ακόμα και κάθε ανάσα που παίρνουμε είναι ένα μικρό ρίσκο, έτσι και η αλλαγή που επιθυμούμε είναι ένα μεγάλο (μάλλον) ρίσκο. Όμως στη ζωή πρέπει να παίρνουμε ρίσκα αν θέλουμε να εξελισσόμαστε και να μην μένουμε στάσιμοι σε καταστάσεις. Ακόμα και το ψάρι που βρίσκεται στη γυάλα παίρνει ρίσκο πλησιάζοντας στο γυαλί και ίσως μεγάλο για το μέγεθος του…
ΚΑΤΕΒΑΣΤΕ ΤΟ APP
