Πριν 30-40 χρόνια υπήρχαν περίπου 100 χιλιάδες φοιτητές στην Ελλάδα, σήμερα είναι 500 χιλιάδες. Στη δεκαετία του ’50 μετανάστευαν ανειδίκευτοι εργάτες στο Βέλγιο και στη Γερμανία. Σήμερα φεύγουν γιατροί και επιστήμονες.
Στην προηγούμενη γενιά είχαμε λιγότερη ελευθερία –πολιτική και οικονομική–, αλλά περισσότερες ευκαιρίες.
Η γενιά που γεννήθηκε μετά τον πόλεμο, οι λεγόμενοι baby boomers, που σήμερα ετοιμάζεται να αποχωρήσει από την ενεργό δράση, έχει παιδιά τα οποία είναι 25-30 ετών, τα περισσότερα των οποίων έχουν δύο και τρία πτυχία, αλλά είναι άνεργα ή ετερόκλητα απασχολούμενα (μηχανικός σερβίρει ποτά σε μπαρ) ή μερικώς απασχολούμενα σε call centers και καταστήματα με ανεπαρκείς μισθούς για στοιχειώδη διαβίωση. Τα παιδιά αυτά που ακόμα δεν έχουν πιάσει ένα αξιόλογο και σταθερό μισθό στα χέρια τους και ταΐζονται και στεγάζονται από τους γονείς τους.
Η Βόρεια Ευρώπη παρουσιάζει μια εντελώς άλλη εικόνα, όχι κατ’Α ανάγκη αισιόδοξη. Ναι μεν η ανάπτυξη (επικουρούμενη από τη φυσική γήρανση του πληθυσμού) δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας, αλλά με «μίνι Jobs» των τετρακοσίων ευρώ, με χαμηλά μεροκάματα σε εστιατόρια (να κόβουν σαλάτες με 2 ευρώ την ώρα) ή με 35% ανεργία στο κομμάτι της τέως Ανατολικής Γερμανίας, μια περιοχή 16 εκατομμυρίων κατοίκων. Σε αντίθεση οι ΗΠΑ, όπου στα 22 χρόνια τους οι νέοι είναι ανεξάρτητοι, παντρεμένοι και αποφασισμένοι να κάνουν τη δική τους καριέρα, μακριά και ανεξάρτητα από τους γονείς τους. Μια άλλη κουλτούρα, που χτίστηκε πάνω σε ένα ενιαίο νόμισμα, όπου κάθε ευκαιρία απασχόλησης είναι προσιτή σε όλους αδιάκριτα του τόπου προέλευσης και καταγωγής τους.
Εδώ και 20 χρόνια η Ευρωπαϊκή Ένωση προσπαθεί στα χαρτιά να φτιάξει μια ενιαία αγορά εργασίας. Το κρίσιμο ζήτημα στο μέλλον της εργασίας θα είναι αν θα μπορέσουν τα κράτη της περιφέρειας να αναπτυχθούν τόσο ώστε να αξιοποιήσουν τα ταλέντα που παράγουν στα πανεπιστήμιά τους. Εναλλακτικά, αν θα μπορέσει μέσα στα σύνορά της η ΕΕ να ισορροπήσει την προσφορά με τη ζήτηση θέσεων εργασίας, δηλαδή να μην έχουμε αιώνιους ανέργους στην Πορτογαλία, τη στιγμή που ολλανδικές και γερμανικές εταιρίες θα διώχνουν την παραγωγή τους στην Ασία επειδή δεν βρίσκουν νέους Ολλανδούς και Γερμανούς εργαζόμενους.