Η διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, τουλάχιστον με τη σημερινή της μορφή και εντός του υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και, ιδίως, της ευρωζώνης, βρίσκεται σε αδιέξοδο, έχοντας μεταλλαχθεί σε μια ανέλεγκτη και μη δημοκρατικά νομιμοποιημένη τεχνοκρατία, η οποία στην πραγματικότητα διχάζει αντί να ενώνει. Αναπόδραστα αναδύεται το ερώτημα ποιες είναι οι προοπτικές μιας όντως Ενωμένης Ευρώπης, εφόσον βεβαίως γίνεται δεκτό ότι η ευρωπαϊκή συνεργασία εντός ενός ολοκληρωμένου θεσμικού πλαισίου είναι εφικτή και, κυρίως, ευκταία. Συναφώς, στο επίκεντρο κάθε συζήτησης για το μέλλον του ευρωπαϊκού εγχειρήματος βρίσκεται το ζήτημα του ευρωπαϊκού φεντεραλισμού.
[quote text_size=”small”]
Και είναι πραγματικά εντυπωσιακό το πόσο έχει αλλοιωθεί αυτή η έννοια με ευθύνη τόσο των προβεβλημένων υποστηρικτών της ευρωπαϊκής ομοσπονδοποίησης όσο και των πολεμίων της.
[/quote]
Και οι δυο πλευρές συγκρούονται πάνω σε μια διαστρεβλωμένη αντίληψη του φεντεραλισμού που περιγράφει τη δημιουργία μιας αμιγώς υπερεθνικής σφαίρας δημόσιας εξουσίας, η οποία θα υπερβαίνει (ή ακόμα και θα καταργεί) τα κράτη μέλη, υποκαθιστώντας τη δήθεν παρωχημένη ιδέα της εθνικής κυριαρχίας.
Εν τούτοις, μακριά από το να αποτελεί ένα μοντέλο για τη δημιουργία ενός μονολιθικού, δυσκίνητου και αυταρχικού ευρωπα-ϊκού υπερκράτους, ο φεντεραλισμός οφείλει να γίνεται αντιληπτός ως μια διαδικασία διάχυσης, αποκέντρωσης και εξισορρό-πησης της εξουσίας στο πλαίσιο μιας σύγχρονης και ευέλικτης πολιτικής τάξης, η οποία θα ενδυναμώνει την ενότητα και τη λειτουργικότητα, ενώ συγχρόνως θα εγγυάται τη διαφορετικότητα και την αυτονομία των επιμέρους πολιτικών μονάδων, εν προκειμένω των εθνικών κρατών, εντός του πλαισίου των οποίων, άλλωστε, εμπεδώνεται ιστορικά η ταυτότητα των ευρωπαϊκών λαών, καθώς και η συνταγματική τους οργάνωση με την εγγύηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των συνταγματικών ελευθεριών.
Αναζητώντας το κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο υλοποίησης ενός τέτοιου πολιτικού σχεδίου, αξίζει να εξετάσει κανείς την περί-πτωση του Συμβουλίου της Ευρώπης. Με 47 κράτη μέλη και συγκεντρώνοντας πάνω από 820 εκατομμύρια κατοίκων, το Συμ-βούλιο της Ευρώπης είναι ένας οργανισμός περιφερειακής συνεργασίας κατά πολύ ευρύτερος και πιο ανοιχτός από την Ευρω-παϊκή Ένωση, η οποία έχει -κατά το μείζον σκοπίμως- υιοθετήσει την εικόνα μιας κλειστής λέσχης προνομιούχων ήδη μεταλ-λασσόμενης σε μια Ευρώπη πολλών ταχυτήτων, κατηγοριών και επιπέδων. Η τάση που επικρατεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι να δημιουργούνται ολοένα και στενότεροι κύκλοι ολίγων και εκλεκτών, ολοένα και μικρότεροι πυρήνες, ολοένα και πιο ελιτίστικες λέσχες με πόρτες κλειστές στους αμύητους ή σε όσους απλά κρίνονται ανεπαρκείς από το ανώτερο ιερατείο και με μόνιμη την απειλή εκδίωξης όσων δεν τηρούν απαρεγκλίτως τους -αυθαίρετους- κανόνες. Αυτό διαστρέφει και αναιρεί την ίδια την ουσία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, καθώς δημιουργεί ένα de facto σύστημα καστών.
[quote text_size=”small”]
Αντιθέτως, το Συμβούλιο της Ευρώπης ενσαρκώνει το αρχικό ιδανικό της Ενωμένης Ευρώπης από τον Ατλαντικό ως τα Ουράλια, προσφέροντας, δυνητικά, το θεσμικό σχήμα για μια αληθινά πανηπειρωτική συνένωση.
[/quote]
Η δικαιοδοσία του Συμβουλίου εκτείνεται ως τις γεωγραφικές εσχατιές της ευρωπαϊκής ηπείρου, οι οποίες ορίζονται από τις οροσειρές των Ουραλίων στα βορειοανατολικά και του Καυκάσου στα νοτιοανατολικά. Δεν πρέπει να υποτιμάται η συμμετοχή όλων των κρατών της ευρωπαϊκής ηπείρου σε μια θεσμικά οργανωμένη διαδικασία συνεργασίας και ολοκλήρωσης, η οποία δύναται να συμβάλει στη διαμόρφωση των κατάλληλων συνθηκών για τη δημιουργία ενός πλαισίου κοινής διαχείρισης και ειρηνικής επίλυσης των στρατηγικών κρίσεων που αντιμετωπίζει σήμερα η Ευρώπη. Πράγματι, το Συμβούλιο της Ευρώπης είναι ο πρώτος ευρωπαϊκός οργανισμός που γεννήθηκε από τις στάχτες του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, με διακηρυγμένο στόχο την εγγύηση της ειρήνης, την προαγωγή της δημοκρατίας και την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Γηραιά Ήπειρο.
Προκύπτει ήδη ένας καταμερισμός εργασίας ανάμεσα στο Συμβούλιο της Ευρώπης και στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η τελευταία είχε τεράστια επιτυχία όσο, ως Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα, περιοριζόταν στον διόλου ευκαταφρόνητο ρόλο του ρυθμιστή της ευρωπαϊκής κοινής αγοράς.
[quote text_size=”small”]
Αυτό ταιριάζει στο αμιγώς τεχνοκρατικό προφίλ της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το οποίο είναι κατάλληλο για τον έλεγχο της τήρησης των κανόνων του ανταγωνισμού, την καταπολέμηση των μονοπωλίων και τη διαμόρφωση κοινών προτύπων για προϊόντα και υπηρεσίες, αλλά εντελώς ακατάλληλο για την επίλυση των αμιγώς πολιτικών προβλημάτων που αντιμετωπίζει η Ευρώπη, πολύ δε περισσότερο για την αποκατάσταση της επαφής μεταξύ των θεσμών της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και των ευρωπαϊκών λαών.
[/quote]
Οι εκατοντάδες χιλιάδων σελίδες που συναπαρτίζουν το λεγόμενο κοινοτικό κεκτημένο, δηλαδή το corpus της νομοθεσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν συμβάλει πολύ λιγότερο στη διαμόρφωση ενός κοινού ευρωπαϊκού νομικού πολιτισμού από το ολιγοσέλιδο κείμενο της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Αν-θρώπου, το οποίο έχει εμπλουτιστεί μέσα από δεκαετίες νομολογίας του Δικαστηρίου του Στρασβούργου. Το πλέγμα των συμ-βάσεων του Συμβουλίου της Ευρώπης δημιουργεί ένα καλό προηγούμενο, πάνω στο οποίο μπορεί να χτιστεί ακόμα κι ένα νέο σύστημα συνεργασίας για την ειρήνη και την ασφάλεια στην ήπειρο, το οποίο θα συμπεριελάμβανε και τη Ρωσία.
Προφανώς, τα ανωτέρω προϋποθέτουν μια ριζική αναβάθμιση του Συμβουλίου της Ευρώπης, των δομών και των οργάνων του. Παραδείγματος χάρη, θα μπορούσε να προβλέπεται μια ετήσια σύνοδος των 47 ηγετών των κρατών μελών του Συμβουλίου, μια μοναδική ευκαιρία εντατικών διπλωματικών επαφών, όπως επίσης και η αναβάθμιση της Επιτροπής Υπουργών με αυτοπρόσωπη παρουσία των υπουργών (ενδεικτικά, κάθε τρίμηνο), αντί των μονίμων αντιπροσώπων τους. Η σημαντικότερη μεταρρύθμιση αφορά στην Κοινοβουλευτική Συνέλευση, ένα όργανο με μικρότερη προβολή από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, μολονότι είναι ενδεχομένως προικισμένο με μεγαλύτερη δημοκρατική νομιμοποίηση από το τελευταίο, δεδομένου ότι απαρτίζεται από μέλη των εθνικών κοινοβουλίων. Η παρουσία και ο ρόλος της Συνέλευσης οφείλουν να ενισχυθούν, τόσο στους τομείς της χάραξης πολιτικής όσο και στη θέσπιση και στον έλεγχο τήρησης των συμβάσεων του Συμβουλίου της Ευρώπης, ώστε να εξελιχθεί αυτή σε ισχυρό πυλώνα του ευρωπαϊκού κοινοβουλευτισμού. Κοντολογίς, το πρόβλημα δεν είναι η απουσία θεσμών και οργάνων στο Συμβούλιο της Ευρώπης ικανών να αναλάβουν έναν ισχυρό πολιτικό ρόλο στις ευρωπαϊκές υποθέσεις, αλλά η αδράνεια και έλλειψη πολιτικής βούλησης να τους δοθεί αυτός ο ρόλος. Σίγουρα, ο σημαντικότερος ανασταλτικός παράγοντας παραμένει η απροθυμία της Ευρωπαϊκής Ένωσης να απεμπολήσει σημαντικό μέρος της εξουσίας που έχει συσσωρεύσει. Χαρακτηριστικό κάθε εξουσίας είναι η ένα πανίσχυρο ένστικτο αυτοσυντήρησης, και η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι εξαίρεση, ασχέτως του εάν αυτό ήδη θέτει σε θανάσιμο κίνδυνο το μέλλον του ευρωπαϊκού εγχειρήματος.
ΚΑΤΕΒΑΣΤΕ ΤΟ APP
