του ΑΛΦΟΝΣΟΥ ΒΙΤΑΛΗ
Την περασμένη Κυριακή το απόγευμα προσπαθούσα για μια ακόμα φορά να τακτοποιήσω τα ράφια της βιβλιοθήκης μου. Μετέφερα κάποια στιγμή από το ψηλό στο μεσαίο ράφι δύο μεγάλα ντοσιέ που τα κουβαλάω μαζί μου από τα χρόνια που ήμουν φοιτητής στο Παρίσι (την δεκαετία 1980-1990).
Στο ένα είναι έτοιμη δακτυλογραφημένη και «δεμένη» η πτυχιακή μου εργασία (430 σελίδες παρακαλώ)καθώς και η μεταπτυχιακή μου.
Στο δεύτερο είναι μια σειρά από συστατικές επιστολές , τα πτυχία μου και τα χειρόγραφα κείμενα με τις διορθώσεις και τις παρατηρήσεις του ΚΑΘΗΓΗΤΗ μου πάνω στα κεφάλαια της πτυχιακής μου εργασίας.
Φώναξα την 8χρονη κόρη μου που τακτοποιούσε την τσάντα της για το σχολείο και της έδειξα τα ντοσιέ.
«Τι είναι αυτά μπαμπά» με ρώτησε . Όσο πιο απλά μπορούσα της εξήγησα τι είναι.
Της είπα πως αυτά είναι η πιο σοβαρή περίοδος της ζωής μου και πως τα χρόνια εκείνα έμαθα «πολλά και καλά γράμματα».
«Γιατί τότε», με ρώτησε.
Έβγαλα από το ένα ντοσιέ (το μεγάλο κόκκινο) μια επιστολή συστατική και μια φωτογραφία .
Η συστατική επιστολή είχε την υπογραφή του αείμνηστου πια Claude Lefort .
Η φωτογραφία ήταν τραβηγμένη τον Νοέμβριο του 1983 και ήταν ο Claude Lefort και οι φοιτητές (25 στο σύνολο και επιλεγμένοι με πολύ υψηλά κριτήρια) που μετείχαν στο τμήμα του στην περίφημη Ανώτατη Σχολή Κοινωνικών Επιστημών του Παρισιού (E.H.E.S.S).
Της διάβασα το όνομα και της έδειξα τον ΚΑΘΗΓΗΤΗ στη φωτογραφία και της είπα: «Έμαθα γράμματα γιατί είχα την τύχη να έχω τον καλύτερο δάσκαλο και τον βρήκα εκεί . Ποτέ δεν βαρέθηκα να τον ακούω να μας μαθαίνει…».
Η μικρή είδε βιαστικά και την εντυπωσιακά δεμένη και ογκώδη πτυχιακή μου εργασία και επέστρεψε στο δωμάτιο της.
Συνειδητοποίησα αμέσως το πόσα χρόνια πέρασαν από τότε που συνάντησα για πρώτη φορά τον Claude Lefort και το μεγάλο ταξίδι στη γνώση και την έρευνα που βίωσα κοντά του .Συνέβαλλε τα μέγιστα ώστε να αφήσω πίσω τα «θεωρητικά στερεότυπα» και τις αναγνώσεις μέσα από ιδεολογικές φορτίσεις. Με υπομονή μας άνοιξε νέους ορίζοντες και μας έφερε κοντά σε συγκλονιστικά ρεύματα σκέψης , δείχνοντας μας και διδάσκοντας μας τι πραγματικά είναι η έρευνα στις Κοινωνικές Επιστήμες και την Πολιτική Φιλοσοφία.
Οι ώρες τις διδασκαλίας του ήταν περισσότερο μια «ιεροτελεστία» παρά μια κλασσικού τύπου παράδοση σε Πανεπιστημιακό αμφιθέατρο.
Εκεί στο ισόγειο του κτιρίου της E.H.E.S.S στο Πασί (κοντά στο Τροκαντερό) , κάθε Τετάρτη απόγευμα 25 άτομα καθισμένα γύρω από τα ενωμένα σε κύκλο τραπέζια και με τον Lefort στη μια άκρη , επί τρεις ώρες πραγματικά «μαθαίναμε». Δύο ώρες παρουσίαση και παράδοση από τον ΚΑΘΗΓΗΤΗ και μία ώρα συζήτηση και ερωτήσεις.
Από την Χάνα Άρεντ , τον Μερλό Ποντί , τον Μακιαβέλι , τον Τοκβίλ , περάσαμε στον Ρεϊμόν Αρόν , τον Μάρξ , τον Σάρτρ . «Ξαναδιαβάσαμε» την Αγγλική επανάσταση με τον Κρόμβελ , την Αμερικανική με τον Ουάσιγκτον , αλλά και την Ελληνική Δημοκρατία με τον Αριστοτέλη.
Αυτά τα χρόνια ήταν χρόνια γνώσης και πραγματικής μάθησης. Ήταν χρόνια δημιουργικά.
Ο Claude Lefort , είχε ήδη αφήσει βαθιά τα αποτυπώματα του στο αριστερό αντισταλινικό – αντιαυταρχικό κίνημα της δεκαετίας του 60 μαζί με τον Κορνήλιο Καστοριάδη και το περιβόητο περιοδικό τους «Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα» και δικαίως θεωρήθηκε ως ένας από τους «πνευματικούς μπαμπάδες» του Μάη του 68.
Μόνο που όπως φάνηκε δεν ήταν ένας «μονοδιάστατος άνθρωπος». Η κριτική του διάθεση , μέσα από την γνώση και την έρευνα , απέναντι στα αυταρχικά καθεστώτα (όπως αυτά του τότε υπαρκτού σοσιαλισμού) , του άνοιξε νέους ορίζοντες.
Ο Lefort, έψαχνε επίμονα μέσα από τις ρίζες της Δημοκρατίας (της γέννησης και της εξέλιξης των σύγχρονων Δημοκρατικών καθεστώτων) , όχι απλά τα πλεονεκτήματα και τις αρετές της Δημοκρατίας , αλλά κυρίως τις «παρεκτροπές της» και τα «εκφυλιστικά φαινόμενα» που διαχρονικά παρατηρούνται , είτε μέσα από τις μεγάλες επαναστάσεις που άλλαξαν την ροή της ιστορίας (Γαλλική , Αγγλική , Αμερικανική επανάσταση) , είτε μέσα από άλλες εξελίξεις . Μάλιστα ανέφερε διαρκώς και στις παραδόσεις και στα βιβλία του ότι οι πιο μεγάλες παρεκτροπές – απειλές για την Δημοκρατία είναι : η διαφθορά και η γραφειοκρατία – αυταρχισμός.
Μόνο βέβαια που η βιβλιογραφική και θεωρητική αποτίμηση του έργου του Lefort, είναι μια άλλη ιστορία για μια άλλη στιγμή . Μπαίνω μόνο στον πειρασμό να αναφέρω δύο βιβλία του , που το ένα με παίδεψε για να το διαβάσω και να το καταλάβω , αλλά τελικά σε αυτό οφείλω ένα επαναπροσδιορισμό πολλών πραγμάτων. Είναι το «Le Travail de l’ oevre. Machiavel». Το άλλο είναι το “L’ Invention Democratique” από τα αγαπημένα μου μπεστ σέλερ αφού αναφέρονταν σε καταστάσεις επίκαιρες εκείνα τα χρόνια (εξέγερση στην Ουγγαρία , η Άνοιξη της Πράγας , η Πολωνία της Αλληλεγγύης κ.α).
Επιστρέφω στον άνθρωπο και δάσκαλο Lefort . Σεμνός και προσιτός , παρά τις περγαμηνές που κουβαλούσε όχι μόνο από την εμπλοκή του στο «Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα» , αλλά και από την μεγάλη διεθνή Πανεπιστημιακή του καριέρα ( δίδασκε ακόμα σε Πανεπιστήμια στις Η.Π.Α , στην Γερμανία , στον Καναδά κ.α).
Κάθε φορά που τον συναντούσα στο γραφείο του για να του παρουσιάζω την πρόοδο της έρευνας μου και τα έτοιμα κεφάλαια , το πρώτο που ήθελε να μάθει και να συζητήσει ήταν αν αντιμετωπίζω προβλήματα με την διαμονή μου σε μια ξένη για μένα χώρα , αν τα καταφέρνω με τα οικονομικά , αν είμαι καλά και αφού με «ξεκοκάλιζε» με την καθημερινότητα , άρχιζε ήρεμα να μιλά για την δουλειά και την πορεία της έρευνας. Μάλιστα σε μια από αυτές τις συναντήσεις μας , μου «αποκάλυψε» ότι ο γιος του ζούσε τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα , στο Πήλιο.
Και κάθε φορά με τροφοδοτούσε με νέες ιδέες , με εφοδίαζε με νέα βιβλιογραφία. Έφευγα ωριμότερος και πιο «πλούσιος» σε γνώσεις.
Tελευταία φορά ήταν παραμονή της Πρωτομαγιάς του 2006 που συναντηθήκαμε και μιλήσαμε .
Θυμάμαι με τι συγκίνηση του τηλεφώνησα σπίτι του και του είπα ότι ήμουν για λίγες μέρες στο Παρίσι και δη «εκδρομή στη Ντίσνεϊλαντ».
Συναντηθήκαμε όπως παλιά . Το απόγευμα στο καφέ απέναντι από την στάση του Μετρό στο Πασί . Εκεί που μια φορά τον μήνα μετά την παράδοση , καλούσε μια ομάδα από τους φοιτητές του για ένα καφέ ή ένα ποτό.
Την τελευταία φορά , το 2006 , βρεθήκαμε μόλις 4 από αυτή την ομάδα . Ο ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ , η Σιλβί (που σήμερα είναι Καθηγήτρια στο 10ο Πανεπιστήμιο του Παρισιού) , ο Φράνκ ( στέλεχος σε μια Αγγλική επιχείρηση που βρίσκονταν για δουλειά εκείνες τις μέρες στο Παρίσι) και εγώ .
Μείναμε περίπου δύο ώρες «ανακρίνοντας» όλοι μας τον ΚΑΘΗΓΗΤΗ μας για τα μελλοντικά του σχέδια και το τι ετοίμαζε.
Νωρίς το πρωί της Τετάρτης (6 Οκτωβρίου 2010) , έλαβα ένα email από την Σιλβί που έλεγε : «Ο ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΜΑΣ έφυγε δυστυχώς την Κυριακή. Έλειπα και εγώ από την Γαλλία και το έμαθα μόλις γύρισα χθες. Θα μας λείψει. Του οφείλουμε πολλά. Ειδοποίησε όσους έχεις ακόμα επαφή. Το ίδιο θα κάνω και εγώ».
Έστειλα δύο email σε κάποιους από τους «συμφοιτητές» , αν δεν το ήξεραν ήδη.
Δεν ξέρω ακόμα γιατί αποφάσισα να γράψω για ένα τόσο προσωπικό θέμα.
Όμως με την απόσταση πια τόσων χρόνων και με τα όσα έχω βιώσει , μπορώ να λέω και να ξαναλέω ότι ήταν πραγματικά τύχη και σπάνια εμπειρία να έχω δάσκαλο σε μια πολύ δημιουργική περίοδο της ζωής μου τον Claude Lefort.
Τον ευχαριστώ για όσα μας έμαθε .
Τα ντοσιέ που έχω χρόνια φυλαγμένα , με τις σημειώσεις του , τις εργασίες , τις επιστολές και τα πτυχία που πήρα μαζί του , μέσα από την μοναδική εμπειρία της E.H.E.S.S , όπως διατηρήθηκαν όλα αυτά τα χρόνια σε ξεχωριστή θέση , έτσι θα συνεχίσω να τα διατηρώ .
ΑΝΤΙΟ κ. ΚΑΘΗΓΗΤΗ .
Υ.Γ . Είναι μάλλον παράδοξο να μαθαίνω εκ των υστέρων από τον Τύπο (Γαλλικό , Αμερικανικό , αλλά και Ελληνικό) την δυσάρεστη είδηση , αν και είμαι δημοσιογράφος
ΚΑΤΕΒΑΣΤΕ ΤΟ APP
