του ΓΕΡΑΣΙΜΟΥ ΜΟΣΧΟΝΑ
Η Ελλάδα από μέλος, έστω περιφερειακό, του σκληρού πυρήνα της ευρωζώνης, έχει ήδη μπει στη «δεύτερη κατηγορία» της Ευρώπης. Η εθνική στρατηγική συμμετοχής στον ευρωπαϊκό πυρήνα (όχι τόσο για οικονομικούς όσο για λόγους διεθνοπολιτικού status και εξωτερικής πολιτικής) έχει σχεδόν τιναχθεί στον αέρα.
Η χώρα μας είναι το πρώτο σημαντικό θύμα της εγγενούς παγίδας στην αρχιτεκτονική της ευρωζώνης, η οποία οδηγεί τις χώρες χαμηλής ανταγωνιστικότητας σε περαιτέρω οικονομική αποδυνάμωση έναντι του πιο ανταγωνιστικού πυρήνα.
Ωστόσο, η παγκόσμια οικονομική κρίση έθιξε την ελληνική οικονομία λιγότερο από άλλες. Η Ελλάδα, με μικρότερη έκθεση στον ακραίο τζόγο του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος, αλλά και με μικρότερη ευελιξία στην αγορά εργασίας, άντεξε καλύτερα από ό,τι πολλές και σημαντικές χώρες. Ωστόσο, παρ΄ ότι η κρίση την άγγιξε λιγότερο, η χώρα βρίσκεται στα πρόθυρα της χρεοκοπίας!
Εάν, όπως σωστά έγραψε ο Γ. Παγουλάτος, «για τους άλλους η κρίση του 2009 ήταν αποτέλεσμα αποτυχίας των τάχα αυτορρυθμιζόμενων αγορών, για εμάς είναι το επιστέγασμα χρεοκοπίας ενός πολιτικά εκπορνευμένου κράτους». Πράγματι, η έκρηξη των ελλειμμάτων και του χρέους συνοψίζουν ιδεοτυπικά την ιστορική αποτυχία συγκρότησης αποτελεσματικού και δίκαιου κράτους στη χώρα. Κρίσιμα πεδία, όπως ο οικονομικός σχεδιασμός, η απόδοση φόρου, η κοινωνική ασφάλιση, η καινοτομία ή το περιβάλλον, αφέθηκαν στο έλεος ενός ανεκδιήγητου συστήματος διοίκησης. Επιπλέον, η φοροδιαφυγή, η εισφοροδιαφυγή, η προτεραιότητα της έμμεσης φορολογίας, η απουσία οικιστικής πολιτικής ή η διαπλοκή λειτούργησαν ως ενεργητικές πολιτικές ενίσχυσης των κοινωνικών ανισοτήτων.
Η κατάρρευση συνοψίζει την ιστορική αποτυχία του μεταπολιτευτικού πολιτικού συστήματος, κεντροδεξιού και κεντροαριστερού. Αναδεικνύει επίσης την αδυναμία της Αριστεράς να δράσει πρακτικά και στρατηγικά, υποτιμώντας, στο όνομα υψηλών αντικαπιταλιστικών στόχων, τα πραγματικά δεδομένα της κρατικής και κοινωνικής συγκρότησης. Η αποτυχία της Ελλάδας δεν είναι αποτυχία ενός «ευγενούς» και γενναιόδωρου κοινωνικού μοντέλου που από κακούς υπολογισμούς «έπεσε έξω». Εάν ήταν η «κοινωνική» Σουηδία που είχε το ελληνικό δημοσιονομικό πρόβλημα ή, έστω, το ριζοσπαστικό καθεστώς Τσάβες, τότε είναι βέβαιο ότι ισχυρές δυνάμεις, έστω και μειοψηφικές, θα πίεζαν ήδη υπέρ της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης και θα κατακεραύνωναν τη διεθνή κερδοσκοπία.
Όμως, η χρεοκοπημένη Ελλάδα δεν αντιπροσωπεύει ένα θετικό μοντέλο ούτε μια σημαντική «ρυθμιστική» ιδέα άξια σεβασμού και στήριξης. Στα θέματα οικονομικής και κρατικής διαχείρισης δεν είναι frιquentable («Δεν είμαστε σαν την Ελλάδα», είπε ο Πορτογάλος πρωθυπουργός). Βεβαίως, η ευρωπαϊκή στήριξη είναι πιθανή. Και όχι μόνο γιατί το κόστος διάσωσης είναι μικρότερο από το κόστος της χρεοκοπίας. Ως εταίρος, η Ελλάδα είναι μέρος του ευρωπαϊκού προβλήματος. Εάν το μήνυμα της στήριξης θα μπορούσε να επιτρέψει καταχρηστικές αναγνώσεις από άλλους «ευάλωτους» κρίκους, το μήνυμα της μη-στήριξης θα προκαλούσε τριγμούς στην ηθική νομιμοποίηση του ευρωπαϊκού εγχειρήματος.
Η Ευρώπη- ευτυχώς- λειτουργεί με κανόνες πιο περίπλοκους από εκείνους που περιλαμβάνουν οι Συνθήκες. Και είναι εύκολο, πιο εύκολο από όσο νομίζουν οι ειδικοί των ευρωπαϊκών θεσμών και οι ελίτ των Βρυξελλών, η σημερινή ειρωνική διάθεση προς τον αποτυχημένο να μετατραπεί, εάν η Ελλάδα καταρρεύσει, σε αυριανή οργή προς την ηγεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Ευρώπη αντιμετωπίζει τεράστια προβλήματα ενιαίας δράσης και συνεκτικής ηγεσίας. Ωστόσο, γίνεται αντιληπτή από τις κοινωνίες και την κοινή γνώμη ως έχουσα ισχύ. Ας μην υποτιμάται αυτή η διάσταση. Η Ελλάδα έχει παραβιάσει τους κανόνες της εταιρικής σχέσης.
Ωστόσο, η Ευρώπη, αυτή η ασθενική και φιλελεύθερη Ευρώπη, χωρίς κοινή ταυτότητα και χωρίς κοινότητα βίου, αντιμετωπίζεται πλέον ως κάτι περισσότερο από απλή εταιρική σχέση. Αυτό το θολό «κάτι περισσότερο από απλή εταιρική σχέση», αυτή η απόκλιση από την αρχή «συμβόλαιο μεταξύ εταίρων», περιγράφει μια εν τη γενέσει ευρωπαϊκή ταυτότητα. Αυτή η εμβρυακή «ταυτότητα» είναι το πιο ισχυρό- έμμεσο- διαπραγματευτικό όπλο της χώρας μας. Η Ευρώπη στηρίζει την Ελλάδα, για να στηρίξει τη δική της προοπτική, όχι έναν ευτελισμένο εταίρο που χωρίς φειδώ έχει σπαταλήσει ισχύ και κύρος. Άλλωστε, η έννοια «ευρωπαϊκό συμφέρον» δεν ορίζεται μόνον οικονομικά, αλλά και «συμβολικά»- η ικανότητα αποτελεσματικής αλληλεγγύης είναι συνιστώσα του «ευρωπαϊκού συμφέροντος».
Επιπλέον, η κερδοσκοπία, ο μεγαλύτερος σημερινός εχθρός του χρεοκοπημένου ελληνικού κράτους, θα μπορούσε να αποδειχθεί αύριο ο καλύτερος σύμμαχος του. Η υπερβολή του ασυνάρτητου παγκόσμιου καπιταλισμού τείνει να επισκιάσει, δηλαδή να καταστήσει μικρότερη απειλή, την υπερβολή του ασυνάρτητου ελληνικού μοντέλου. Οι τζογαδόροι τεστάρουν άθελά τους την «εικόνα» της Ευρώπης. Και, ταυτόχρονα, ξυπνούν τα αντανακλαστικά της «αριστερής» Ευρώπης, όπως ήδη διαφαίνεται στις συζητήσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Παραδόξως, το κερδοσκοπικό παιχνίδι θα μπορούσε να επιβεβαιώσει το «Τoo Greek to fail» των «Νιου Γιορκ Τάιμς». Όταν οι πειρατές έχουν το πάνω χέρι, τότε η συγκρατημένη αισιοδοξία είναι επιβεβλημένη.
Ο Γεράσιμος Μοσχονάς είναι αναπληρωτής καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, εντεταλμένος διδασκαλίας στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο Βρυξελλων και το άρθρο του δημοσιεύεται στην εφημερίδα “ΤΑ ΝΕΑ”
ΚΑΤΕΒΑΣΤΕ ΤΟ APP
