Ο Γιώργος Παπανδρέου νομίζει πως όταν απευθύνεται στον ελληνικό λαό λέγοντας «θα στηριχθούμε στις δικές μας δυνάμεις για να βγούμε απ’ την επιτήρηση», πείθει. Η ισχνή συμμετοχή του κόσμου στην πανελλαδική απεργία, αποδεικνύει πως οι πολίτες δεν έχουν τη διάθεση να αντιδράσουν δυναμικά στα σκληρά μέτρα που παίρνει η κυβέρνηση.
Σημαίνει ότι τα θεωρούν σκόπιμα κι επιβεβλημένα; Η προσωπική άποψη ή πεποίθηση του καθενός δεν είναι μετρήσιμο μέγεθος. Η αλήθεια ωστόσο είναι πως η δραστική μείωση των εισοδημάτων του και η συνεπακόλουθη υποβάθμιση του βιοτικού επιπέδου του δεν επαρκεί για να τον εξωθήσει σε βίαιη αντίδραση. Ίσως ο καθένας από μας να έχει πειστεί για το μέρος των ευθυνών που του αναλογούν και σιωπά από ενοχή. Ενοχή γιατί κάποια στιγμή ίσως και να έκλεψε την εφορία. Ενοχή γιατί κάποια στιγμή ενέδωσε στον υπερκαταναλωτικό βίο που τον υπερχρέωσε. Ενοχή γιατί κάποια στιγμή πήρε ή έδωσε φακελάκι, ζήτησε ή δέχθηκε να πληρώσει το «λάδι» για να γλιστρήσει ευκολότερα και γρηγορότερα μια εκκρεμούσα υπόθεσή του με το Δημόσιο. Ενοχή για ένα σωρό άλλους λόγους…
Πέραν της ενοχής, υπάρχει κι η ανοχή. Οι πολίτες ανέχονται στωικά τα μέτρα. Ίσως να έχουν, ακόμα, την πολυτέλεια να τα ανέχονται. Πολλοί ισχυρίζονται ότι πλέον έχουν ανοίξει τα πουγκιά. Με απλά λόγια, οι περισσότεροι εδώ και μήνες τρώνε απ’ τα έτοιμα. Τι θα γίνει όταν αυτά εξαντληθούν ουδείς είναι σε θέση να προβλέψει. Για την ώρα το μόνο που είναι ορατό στον ορίζοντα και την αγορά, είναι μια διάθεση περικοπής των αναγκών. Ένα συλλογικό, κοινωνικό συμμάζεμα με προσωπικά χαρακτηριστικά. Κόβεται ο ρουχισμός κι η υπόδηση. Κόβονται οι περιττές συνδρομές. Κόβεται το γέμισμα του καροτσιού στο Super Market. Κόβονται οι περιττές μετακινήσεις με το αυτοκίνητο.
Όλα τα παραπάνω σημαίνουν ότι για την ώρα οι πολίτες λειτουργούν αμυντικά έναντι της κρίσης. Προφανώς, τώρα θεωρούν την όποια αντίδραση επιβαρυντική της κατάστασης. Τώρα μαζεύονται, αναδιοργανώνουν τις προσωπικές τους ανάγκες και προσπαθούν να τις διαχειριστούν, έως ότου περάσει η μπόρα. Θα περάσει όμως σύντομα η μπόρα.
Η λογική λέει πως όσο το χρήμα δεν κυκλοφορεί στην αγορά, τόσο τα έσοδα του κράτους θα μειώνονται, τόσο οι μαύρες τρύπες των κρατικών ταμείων θα δυσκολεύεται να καλυφθούν, τόσο μεγαλύτερη θα είναι η ύφεση. Είναι σαφές πως επί του παρόντος οι πολίτες εμφανίζονται να υιοθετούν και συνεπικουρούν, την αμυντική πολιτική της κυβέρνησης. Είναι έτσι στα αλήθεια; Κι αν δεν είναι τι άλλο να πράξουν εξάλλου; Εναλλακτική πολιτική δεν υπάρχει στον ορίζοντα. Κι αυτό είναι ίσως το στοιχείο που κάνει τον Γιώργο Παπανδρέου να πιστεύει πως οι πολίτες θα παραμείνουν εσαεί σιωπηλοί…