Ο Κώστας Χριστίδης σημειώνει ότι οι ανολοκλήρωτες μεταρρυθμίσεις που μένουν στα χαρτιά (half – baked reforms τις ονομάζουν οι Αμερικανοί) όχι μόνο δεν αποδίδουν τα προσδοκόμενα οφέλη. Αλλά θέτουν σε ανυποληψία τις μεταρρυθμίσεις συνολικά. Άλλος ένας λόγος για τον οποίο μπορεί να χάσει ένας μεταρρυθμιστής ηγέτης.
Δύο πρόσφατες ενδιαφέρουσες εκδηλώσεις.
H πρώτη, η παρουσίαση του βιβλίου του Κωστή Χατζηδάκη με τίτλο “Μεταρρυθμίσεων Ανάβασις, Ευρωπαίοι εξ ανάγκης ή εκ πεποιθήσεως;”
Η δεύτερη η μελέτη της διαΝΕΟσις και του ΕΚΚΕ για τις αξίες της ελληνικής κοινωνίας.
Αμφότερες παρέχουν αφορμή για ορισμένες σκέψεις σχετικές με τις μεταρρυθμίσεις. Τις μεταβολές δηλαδή των τρόπων με τους οποίους επιτελούνται διάφορα πράγματα και λειτουργούν συστήματα και θεσμοί.
Η μελέτη διαΝΕΟσις / ΕΚΚΕ διαπιστώνει ότι η ελληνική κοινωνία σε ποσοστό 63% τάσσεται υπέρ των μεταρρυθμίσεων. Το πρόβλημα είναι ότι, όπως παρατηρεί ο Κ. Χατζηδάκης, οι μεταρρυθμίσεις είναι αποδεκτές όταν αφορούν τους άλλους. Είναι όμως, μη αποδεκτές όταν θίγουν ή ξεβολεύουν εμάς τους ίδιους.
Χαμένος ο μεταρρυθμιστής ηγέτης
Ήδη από τον 16ο αιώνα ο Μακιαβέλι είχε παρατηρήσει ότι ο μεταρρυθμιστής ηγέτης χάνει σε δημοτικότητα. Γιατί το “κόστος” μίας αλλαγής καθίσταται αμέσως αντιληπτό. Ενώ το όφελος εμφανίζεται στο μέλλον, ενίοτε με σημαντική χρονική υστέρηση. Γενικότερα, κάθε μεταρρύθμιση δημιουργεί κερδισμένους και χαμένους. Η ζημία μίας σωστής μεταρρύθμισης αφορά λίγους. Το όφελος πολλούς. Οι λίγοι συνειδητοποιούν την ζημία τους και εναντιώνονται με σφοδρότητα στην μεταρρύθμιση. Ενώ οι πολλοί που ωφελούνται, συνήθως αδρανούν. Ίσως γιατί τα οφέλη κατανέμονται σε πολλούς και όπως προαναφέρθηκε, προκύπτουν με χρονική υστέρηση.
Μεταρρυθμίσεις απέναντι στην αδράνεια
Η ελληνική κοινωνία αισθάνεται ιδιαίτερα ανασφαλής σε σχέση με αλλαγές και μεταρρυθμίσεις. Η φαινομενικά βολική αδράνεια, που την υποθάλπουν οι πολυάριθμοι “βολεμένοι” (insiders), όπως ιδιοτελείς πολιτικοί, κρατικοδίαιτοι επιχειρηματίες, ασύδοτοι συνδικαλιστές, υποαπασχολούμενοι δημόσιοι υπάλληλοι, λαϊκίζοντα ΜΜΕ κ.α., οδήγησε στα σημερινά αδιέξοδα.
Για την υπερνίκηση αυτής της αδράνειας απαιτείται κατάλληλη διαχείριση (reform management). Η διαχείριση συνίσταται στην ανάλυση των αιτίων που επιβάλλουν κάθε μεταρρύθμιση. Στην δημιουργία και επικοινωνία ενός οράματος. Στην προσήλωση και επιμονή στους στόχους. Στην δημιουργία συνασπισμού των ωφελουμένων και πρόνοια με μεταβατικές διατάξεις για τους ζημιούμενους. Στην ταχεία υλοποίηση των πρώτων “μικρών νικών”. Στην σταθεροποίηση των μεταρρυθμίσεων που πραγματοποιήθηκαν και σχεδιασμό / υλοποίηση των επόμενων με αδιάκοπους ρυθμούς.
Ανολοκλήρωτες μεταρρυθμίσεις
Καταστρεπτική επίδραση για την πορεία μίας μεταρρύθμισης έχει η μη εφαρμογή της, παρά την ψήφισή της. Ας παραθέσουμε ένα χαρακτηριστικό αν και όχι πολύ γνωστό παράδειγμα. Ο Ν. 4048/2012 αναφέρει “αρχές καλής νομοθέτησης”, όπως:
Απλότητα και σαφήνεια των ρυθμίσεων. Αποφυγή αντιφατικών ρυθμίσεων. Διαφάνεια, λογοδοσία, ασφάλεια δικαίου. Αποτελεσματικότητα των μέτρων μέσα από την συνεκτίμηση των συνεπειών τους (“ανάλυση συνεπειών ρυθμίσεων”).
Και μετά την νομοθέτηση. Προσπάθεια κωδικοποίησης και απλούστευσης υφιστάμενων κανόνων καθώς και αξιολόγηση των αποτελεσμάτων από την εφαρμογή τους. Προβλέπεται μέχρι και σύσταση Γραφείου Καλής Νομοθέτησης στην Γενική Γραμματεία της Κυβέρνησης.
Ατυχώς, ο μεταρρυθμιστικός αυτός νόμος, όπως και πολλοί άλλοι, δεν έχει υλοποιηθεί στην πράξη. Γενικότερα, οι ανολοκλήρωτες μεταρρυθμίσεις που μένουν στα χαρτιά (half – baked reforms τις ονομάζουν οι Αμερικανοί) όχι μόνο δεν αποδίδουν τα προσδοκόμενα οφέλη. Αλλά θέτουν σε ανυποληψία τις μεταρρυθμίσεις συνολικά, όπως κάθε μη εφαρμοζόμενος νόμος κλονίζει τον σεβασμό προς την έννομη τάξη και επομένως είναι πολύ προτιμότερο να μην ψηφίζεται ευθύς εξ αρχής.
ΚΑΤΕΒΑΣΤΕ ΤΟ APP
