Ως κοινωνικός επιστήμονας και με τη νοημοσύνη του απλού πολίτη, παρατηρώ, θα τολμούσα να πω, την πλειοψηφία των ανθρώπων να κρίνουν και να εκτιμούν την αξία του εαυτού τους και των συνανθρώπων τους με κριτήρια που τίθενται σε σοβαρή αμφισβήτηση.
Ακούω να λένε: Αυτός είναι επιστήμονας, είναι πολιτικός, είναι δημοσιογράφος, έχει μεγάλο σπίτι, μένει στο τάδε προάστιο, έχει καλή συμπεριφορά, είναι εθελοντής, είναι χριστιανός, ανήκει στο τάδε κόμμα, ξέρει να ψωνίζει, ξέρει να διοικεί, έχει μεγάλη θέση, είναι πασίγνωστος, έχει πολλά λεφτά, είναι ταλέντο… καθώς και: είναι ασήμαντος, δεν έχει μυαλό, είναι κακομοίρης, είναι γραφικός, δεν έχει λεφτά, μένει σε ένα σπιτάκι, δεν έχει να φάει κλπ.
Εκτός όμως αυτών των συσχετίσεων, η κρίση μας επηρεάζεται και από τα πρότυπα διαφόρων επιπέδων και ποιοτήτων που συμβαίνει να επιδρούν επάνω μας και κυρίως όταν αυτά τα αποδεχόμαστε. Επίσης επηρεάζεται και από τις συναισθηματικές προσκολλήσεις που έχουμε σε ιδεολογίες, πιστεύω, κουλτούρες, συνήθειες κλπ, καθώς και σε σύμβολα ή άτομα που τα αντιπροσωπεύουν.
Επειδή λίγο πολύ σχεδόν όλοι μας έχουμε αναθεωρήσει και πολλές φορές έχουμε απογοητευθεί και πικραθεί από το πώς αρχικά εκτιμήσαμε έναν άνθρωπο και πως αποδείχτηκε στην συνέχεια ότι ήταν, θα προσπαθήσω να καταγράψω σε αυτό το εξαιρετικά δύσκολο θέμα, τα ΚΡΙΤΉΡΙΑ που μπορεί να χρησιμοποιήσει κάποιος, για να σταθμίσει την πραγματική και ουσιαστική αξία του εαυτού του ή του άλλου.
Αυτό θα το επιδιώξω όχι τόσο για να προσδιορίζεται ο καθένας πιο σωστά απέναντι στους άλλους, αλλά κυρίως για τη συνοχή και τη πρόοδο της κοινωνίας στην οποία ανήκουμε. Εκτιμώ ότι έτσι συμβάλλουμε στη δημιουργία της κοινωνίας των αξιών και φιλτράρουμε και αποφεύγουμε την λανθασμένη αξιολόγηση τουλάχιστον των ατόμων εκείνων που σχετίζονται με κέντρα εξουσίας και με τη λειτουργία των δομών. Κατ’ αυτό τον τρόπο περιορίζουμε τον κίνδυνο άτομα χωρίς σταθερό και ουσιαστικό αξιακό σύστημα, ή άτομα που υποκρίνονται, ή που καιροσκοπικά συμπεριφερόμενα υπηρετούν προσχηματικά και με κρυφή ιδιοτέλεια αξίες, να προκαλέσουν μεγάλη ανισορροπία στη κοινωνία μας.
Για να μπορέσουμε να εκτιμήσουμε ο καθένας ξεχωριστά με τη δική του κρίση την βαρύτητα των κριτηρίων, επιτρέψτε μου κατ’ αρχήν να κάνω ένα διαχωρισμό μεταξύ των αξιών του ΕΙΝΑΙ και των αξιών του ΕΧΕΙΝ. Αυτές οι δύο κατηγορίες δεν διαχωρίζονται απόλυτα και αλληλεπιδρούν μεταξύ τους.
Οι αξίες του ΕΙΝΑΙ αναφέρονται σε αυτό που είναι κάποιος «γυμνός», χωρίς χαρακτηριστικά που να παραπέμπουν στην αξιολόγησή του λόγω των υλικών αγαθών και των χρημάτων που έχει. Περιλαμβάνονται δηλαδή πρώτον οι υπαρξιακού τύπου αξίες σε σχέση με την υγεία μας, το DNAμας, το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον που κινούμεθα και τη φροντίδα μας γι’ αυτά. Σκεφτείτε ότι εάν δεν φροντίσουμε την υγεία μας, το φυσικό και το κοινωνικό περιβάλλον που ζούμε, κινδυνεύουμε να πεθάνουμε ή ακόμα να εξαφανιστούμε σαν είδος. Οι αξίες αυτού του τύπου με τα χρόνια δεν προβάλλονται εύκολα στην καθημερινότητά μας και τις θεωρούμε δεδομένες. Όμως όταν αρρωσταίνουμε βαριά, όταν έχουμε μία επιδημία, όταν διαπιστώνεται βλάβη στο DNA μας και όταν έχουμε μεγάλες φυσικές καταστροφές και κοινωνικές αναταραχές μεγάλης κλίμακας, κατανοούμε ότι παίζουν πρωταρχικό ρόλο για το ΕΙΝΑΙ μας.
Στις αξίες του ΕΙΝΑΙ ακολουθούν ιεραρχικά οι ηθικές αξίες που αναφέρονται στο να κάνουμε το καλό και το δίκαιο ( όποιο είναι αυτό για τον καθένα μας ), στην έμπρακτη φροντίδα για τη διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος και τη συνοχή της κοινωνίας, τον σεβασμό στον συνάνθρωπό μας, στην αλληλεγγύη και τον εθελοντισμό. Στις μέρες μας θα πρόσθετα με έμφαση την ταπεινότητα σαν αντίποδα στην εγωιστική στάση ζωής που μας έχει κατακλίσει καθώς και τη προβολή της πραγματικής και γνήσιας ταυτότητάς μας ( όσο την ξέρουμε ) σε αντιπαράθεση με τη προβαλλόμενη συχνά πλασματική ταυτότητα για την εξυπηρέτηση ιδιοτελούς σκοπού ή για την κάλυψη της ανασφάλειάς μας σε κάποιο τομέα.
Η τρίτη κατά σειρά κατηγορία αξιών του ΕΙΝΑΙ, είναι οι πνευματικές. Εδώ περιλαμβάνονται η σχέση μας με την παιδεία, την τέχνη, τις ειδικές γνώσεις (επιστήμη), την αυτογνωσία, την καλλιέργεια του αισθήματος κοινωνικότητας και της συλλογικής συνείδησης.
Αυτές οι τρεις κατηγορίες αξιών του ΕΙΝΑΙ, δηλαδή οι υπαρξιακού τύπου, οι ηθικές και οι πνευματικές, επηρεάζουν δραστικά και μερικές φορές καθορίζουν το περιεχόμενο των αξιών του ΕΧΕΙΝ.
Οι αξίες του ΕΧΕΙΝ είναι οι υλικές αξίες, δηλαδή τα υλικά αγαθά αλλά και τα χρήματα σαν μέσο για την απόκτηση των αγαθών. Εξαρτώνται και προκύπτουν από τις αξίες του ΕΙΝΑΙ αλλά ταυτόχρονα μέσα από τις αξίες του ΕΧΕΙΝ μπορεί κανείς να διακρίνει και να διευρύνει το περιεχόμενο των αξιών του ΕΙΝΑΙ.
Δηλαδή ένας ο οποίος προσέχει την υγεία του, το περιβάλλον που ζει (φυσικό και κοινωνικό), είναι καλλιεργημένος ηθικά και πνευματικά, είναι πιθανό να προοδεύσει στη ζωή του και να αποκτήσει υλικά αγαθά και τα μέσα που στη συνέχεια συμβάλλουν στη διεύρυνση των αξιών του ΕΙΝΑΙ και άρα στην αξία του. Τονίζω το συμβάλλουν αφ’ ενός διότι στις ημέρες μας δυστυχώς υπάρχει η τάση προσδιορισμού της αξίας ενός ατόμου κυρίως από τις αξίες του ΕΧΕΙΝ. Και αφ’ ετέρου διότι κάποιοι άνθρωποι απέκτησαν υλικά αγαθά και πλούτο με τρόπους που εναντιώνονται στις αξίες του ΕΙΝΑΙ.
Αν θέλουμε λοιπόν να κάνουμε μία σωστή αξιολόγηση του εαυτού μας ή του άλλου,(ιδιαιτέρως αυτών που εμπλέκονται με κέντρα εξουσίας και ΜΜΕ), απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή όσον αφορά την εκτίμηση των αξιών του ΕΧΕΙΝ και μόνο με τη βασική και αναγκαία προϋπόθεση συνεκτίμησης των αξιών του ΕΙΝΑΙ.
Τίθεται έτσι το ερώτημα: Πως προσδιορίζεται η αξία του ΕΙΝΑΙ που είναι η βάση και του ΕΧΕΙΝ στη συνέχεια, χωρίς να κινδυνεύουμε να παραπλανηθούμε από το άτομο ή το στενό του κοινωνικό-συγγενικό περιβάλλον, από τη προβολή πλασματικών αξιών? Ή εάν πρόκειται για δημόσια πρόσωπα, από τη συστηματική δράση των ΜΜΕ και « ειδικών» συμβούλων (???) για να προβληθεί η επιθυμητή εικόνα κάποιου ανεξαρτήτως πραγματικής αξίας?Στην συνέχεια παραθέτω κάποια κριτήρια που θα μπορούσε κανείς να χρησιμοποιήσει, μαζί με τα όποια δικά του έχει, για να απαντήσει σε αυτά τα ερωτήματα.
-Πρώτον φροντίζουμε να πληροφορηθούμε (όσον το δυνατόν από έγκυρες πηγές και με διασταύρωση πληροφοριών) για τη ΠΟΙΟΤΙΚΗ πορεία της ζωής του ατόμου στους βασικούς τομείς της ζωής που σχετίζονται με τις αξίες του ΕΙΝΑΙ. Αυτοί οι τομείς είναι:
*Η έμπρακτη φροντίδα για την υγεία μας και το περιβάλλον (φυσικό και κοινωνικό).
*Η σχέση μας με την εκπαίδευση, τη μόρφωση, τη παιδεία και την εργασία.
*Η διαχείριση της σχέσης μας με τους άλλους σε διάφορα επίπεδα και φάσεις της ζωής.
*Η σχέση μας με το άλλο φύλο και προεκτάσεις (όπως εμπειρίες, δημιουργία οικογένειας, ή κατά πόσο κάποιος χρησιμοποίησε με υποκριτικό τρόπο το ερωτικό–σεξουαλικό στοιχείο υπό τη μορφή υπόσχεσης ή πραγμάτωσης, για την επαγγελματική του, οικονομική του ή κοινωνική του ανέλιξη)
*Η συστηματική προσωπική μέριμνα για τη διαπαιδαγώγηση και ανάπτυξη των παιδιών μας.
*Η εκτίμηση ειδικών δεξιοτήτων και ικανοτήτων (τέχνη, αθλητισμός).
-Δεύτερον εκτιμούμε εάν υπάρχει αναλογική σχέση επιπέδου αξιών του ΕΙΝΑΙ με το επίπεδο αξιών του ΕΧΕΙΝ. Με εξαίρεση όταν κάποιος έχει ένα επίπεδο αξιών του ΕΙΝΑΙ, να έχει επιλέξει ή να του έχει προκύψει, να έχει μικρότερο επίπεδο αξιών του ΕΧΕΙΝ.
-Τρίτον εκτιμούμε τη κατανάλωση προσωπικού ενεργητικού (οποιασδήποτε φύσης, δηλ. σωματικού, πνευματικού, ψυχικού κλπ) για την επιτυχία στόχων που σχετίζονται με αξίες κυρίως του ΕΧΕΙΝ. Με αυτόν τον τρόπο μπορούμε να αξιολογήσουμε δικαιότερα αυτούς που «κληρονομούν» αξίες για τις οποίες δεν κοπίασαν ανάλογα. Αλλά και εκείνους που έτυχε να μεγαλώσουν και να ζήσουν σε περιβάλλον (οικογενειακό, κοινωνικό, οικονομικό) με αντιξοότητες, κοπιάζοντας ιδιαίτερα για να πετύχουν τους στόχους τους.
-Τέταρτον εκτιμούμε τις συμπεριφορές και τις στάσεις ζωής που δηλώνουν σαφώς και διαχρονικά ότι το ατομικό συμφέρον έπεται του συλλογικού.
-Πέμπτον εκτίμηση συμπεριφορών που καλλιεργούν σαφώς την άποψη ότι οι πράξεις μας επηρεάζουν το περιβάλλον και τους άλλους (δηλ. λειτουργούμε ως συγκοινωνούντα δοχεία). Είμαστε συνδεδεμένοι μεταξύ μας και δεν έχουμε δικαίωμα να αδιαφορούμε για τις επιπτώσεις των πράξεών μας στους άλλους.
-Έκτον εκτιμούμε την ΑΦΕΤΗΡΙΑ ζωής του καθένα: Που και υπό ποιες συνθήκες γεννήθηκε-μεγάλωσε και έζησε ή ζει τώρα.
-Έβδομο εκτιμούμε το ψυχολογικό φορτίο (αρνητικό ή θετικό) που φέρει ο καθένας από τη θέση, τη λειτουργία και το ρόλο των προγόνων του ή των συμπατριωτών του ή μελών της οικογένειάς του στη κοινωνία και την ιστορία.
-Όγδοο εκτιμούμε τη συμβολή του ατόμου στη πρόοδο της επιστήμης, της τέχνης και της κοινωνίας (ερευνητές, επιστήμονες, εφευρέτες, καλλιτέχνες). Καθώς και τη συνεπή καθημερινή πρακτική συμβολή του καθένα μας στη λειτουργία της κρατικής μηχανής από τη θέση που κατέχει, είτε δημόσια είτε ιδιωτική.
-Ένατο εκτιμούμε την οικονομική συμβολή του ατόμου στη δόμηση και λειτουργία του κράτους.(μέσω των φορολογικών μας υποχρεώσεων, που θα έπρεπε να αισθανόμαστε την αναγκαιότητα να τις εκπληρώνουμε, και των δωρεών).
-Δέκατο είναι ένα κριτήριο καθαρά συναισθηματικής φύσης: Δηλαδή τι εντύπωση μας κάνει ένας άνθρωπος τις πρώτες στιγμές που τον γνωρίζουμε. Οι πληροφορίες αυτές (για όσους μπορούν να τις αποκωδικοποιήσουν) μεταδίδονται από κάποια συναισθηματικά κέντρα του εγκεφάλου χωρίς τη παρεμβολή των γνωστικών λειτουργιών του φλοιού του εγκεφάλου που μπορούν να τις αλλοιώσουν. Γι’ αυτό ακριβώς το λόγω αυτές οι συναισθηματικές πληροφορίες είναι γνήσιες και έχουν μεγάλη βαρύτητα.
Τελειώνοντας θα ήθελα να επισημάνω ότι αυτά τα κριτήρια δείχνουν μία κατεύθυνση για το πώς μπορούμε να αξιολογούμε τον εαυτό μας ή τους άλλους για μία πιο υγιή κοινωνία. Και δεν θα πρέπει με ένα ψυχαναγκαστικό τρόπο να υπολογίζουμε σημείο προς σημείο τι έχουμε και τι δεν έχουμε από τα κριτήρια για να εκτιμήσουμε κάποιον. Είμαστε άνθρωποι και βεβαίως μπορούμε να υστερούμε κάπου ή να κάνουμε λάθος. Το σημαντικό είναι να τα αναγνωρίζουμε να τα παραδεχόμαστε και να προσπαθούμε έμπρακτα να τα διορθώνουμε. Έτσι σιγά σιγά θα συμβάλλουμε στη δημιουργία της κοινωνίας των αξιών όπου οι δομές θα λειτουργούν και οι νόμοι θα εφαρμόζονται.
ΚΑΤΕΒΑΣΤΕ ΤΟ APP
