Υπάρχουν μερικές στιγμές στην επαγγελματική και εκπαιδευτική σταδιοδρομία που αφενός αποτελούν σταθμούς, αφετέρου προσφέρουν ένα αίσθημα εκπλήρωσης που δύσκολα μπορεί να περιγραφεί με λέξεις, αφού οι λέξεις είναι εξαιρετικά φτωχά σχήματα για την περιγραφή της ουσίας των πραγμάτων, τα οποία ο νους προσλαμβάνει στην δική του γλώσσα, την οποία ο Στίβεν Πίνκερ στο «Πως λειτουργεί ο νους» ονομάζει “mentalese” [Pinker, “How the Mind Works”, 1997], δηλαδή «νοητική γλώσσα» ή «γλώσσα του νου». Ωστόσο, θα προσπαθήσω εδώ να περιγράψω με λέξεις και φράσεις αυτήν την εμπειρία της πληρότητας που προσφέρθηκε αυτές τις μέρες σε εμένα και την ομάδα μου από ένα (σχεδόν) πεντάχρονο κορίτσι, το οποίο οι γονείς του μας εμπιστεύθηκαν για την προσχολική του παιδεία, η οποία επ’ ουδενί δεν πρέπει να νοείται ως εκπαίδευση με τη συμβατική, κανονιστική έννοια του όρου: είναι κάτι πολύ ευρύτερο και βαθύτερο από αυτό, που κυρίως γίνεται σαν παιχνίδι και στόχο έχει τόσο την καλλιέργεια όσο και την ευτυχία.
Πριν μπω στις λεπτομέρειες για την εν λόγω εμπειρία, θέλω να ενημερώσω τον αναγνώστη και την αναγνώστρια για την εν λόγω δραστηριότητα, η οποία έχει κωδικά ονομαστεί “The Kidding Championship” – «To Παιδευτικό Πρωτάθλημα» – και η οποία βασίζεται σε τρεις βασικές παραδοχές: α) «όλοι είναι γεννημένοι ευφυΐες αλλά αν κρίνεις ένα ψάρι για την ικανότητά του να ανέβει ένα δέντρο θα περάσει όλη του τη ζωή νομίζοντας πως είναι χαζό», όπως είπε ο Αϊνστάιν, β) το μυαλό αναπτύσσεται «γεωμετρικά» μέχρι την ηλικία των έξι ετών και με τεράστια «άλματα» από τα τρία μέχρι τα έξη, τόσο σε βάρος/όγκο, όσο και σε γνωστικές λειτουργίες, και γ) η «υπολογιστική θεωρία του νου» αποδεικνύεται η καλύτερη, πλέον ουσιαστική και εμπεριστατωμένη φιλοσοφική θεώρηση του ανθρωπίνου νου που έχει ποτέ ανακαλυφθεί από την επιστήμη. Με αυτές τις παραδοχές ξεκινώντας και βασιζόμενοι στην πολυεπίπεδη ανθρώπινη ευφυΐα και δημιουργικότητα, τα τελευταία τρία χρόνια έχουμε αναπτύξει μια μεθοδολογία που αφενός έχει τον στόχο να ανακαλύψει τα έμφυτα, φυσικά χαρίσματα που κάθε νέος άνθρωπος, προνηπιακής ηλικίας, έχει και αφετέρου να επενδύσει πάνω τους ώστε αφενός ο/η φορέας τους να νιώσει ένα αίσθημα εκπλήρωσης, αφετέρου να καταφέρει να ζήσει μια ζωή ευτυχισμένη, αφού πιστεύουμε πως ευτυχία δεν είναι τίποτε παραπάνω από το να κάνει ο καθένας και η καθεμιά αυτό το οποίο πραγματικά θέλει, αυτό που του αρέσει και του κινεί το ενδιαφέρον, με τον σωστό ωστόσο τρόπο. Στόχος μας με άλλα λόγια είναι να κατακτήσει ο κάθε νέος άνθρωπος από τα πρώτα του βήματα τον τρόπο και την μέθοδο να ζήσει μια ζωή κατακτώντας τη «ροή» (Flow), όπως ακριβώς την έχει περιγράψει στο ομώνυμο βιβλίο του ο ειδικός ψυχολόγος Μιχάλη Τσικσζεντμιχάληι [Mihaly Csikszentmihalyi, “Flow”, 1990], σύμφωνα με τα διδάγματα γνωστών παιδαγωγών του 20ου αιώνα [μεταξύ άλλων: Margaret Donaldson, “Children’s Mind”, 1986], όπως και γνωστών φιλοσόφων-γλωσσολόγων [μεταξύ άλλων: Noam Chomsky, “Language and Mind”, 1960, 2006; Daniel Dennett, “Consciousness Explained”, 1993], αλλά και την βασική θεωρία της «κυβερνητικής», τη βάση για την «υπολογιστική θεωρία του νου», όπως αυτή αποτυπώθηκε στην επαναστατική έκδοση του Νόρμπερτ Βίνερ επί της «Ανθρώπινης Χρήσης των Ανθρωπίνων Πλασμάτων» [Norbert Wiener, “The Human Use of Human Beings”, 1950].
Με βάση τις μελέτες αυτές και παίρνοντας επίσης υπόψην ολόκληρη τη γνώση της φιλοσοφίας και της παιδευτικής μεθόδου από τον Ηράκλειτο, τον Πλάτωνα, τον Αριστοτέλη, τον Κομφούκιο, τον Λάο Τζου, τον Επίκουρο, τους Πυθαγόρειους και τους λοιπούς αρχαίους, μέχρι τις απόψεις του Σοπενάουερ για την καλλιέργεια της διάνοιας, συμπεριλαμβανομένου των στοχαστών της Αναγέννησης και του Διαφωτισμού, καθώς επίσης και τις σύγχρονες ανακαλύψεις σχετικά με την «χαρτογράφηση του ανθρωπίνου εγκεφάλου», τη δομή και την ανάπτυξη των νευρώνων και των συνάψεών τους, τη βιολογία και τη φυσιολογία του εγκεφάλου και τη λειτουργία των κυττάρων «γκλία», τα οποία απαρτίζουν το 85 με 90% του ανθρωπίνου εγκεφάλου, η μέθοδος του Παιδευτικού Πρωταθλήματος κατ’ αρχήν αξιολογεί τις φυσικές δεξιότητες και ενδιαφέροντα των νεαρών ανθρώπων και στη συνέχεια επενδύει πάνω τους. Τα δεδομένα που πλέον έχουμε μετά από τρία, πάμε για τέσσερα, συναπτά έτη κατά τα οποία «παιδεύουμε» νέους ανθρώπους είναι εξαιρετικά ενθαρρυντικά και ενίοτε, σαν αυτές τις μέρες, γίνονται κάτι περισσότερο από ελπιδοφόρα: σε αυτά τα χρόνια έχουμε δει άτομα με μουσικές κλίσεις να μαθαίνουν τη χρήση όλων των εγχόρδων και κρουστών, άλλα με γλωσσολογικές κλίσεις να μιλούν δεκατέσσερις – δεκατέσσερις! – γλώσσες και διαλέκτους, και άλλα – σαν το συγκεκριμένο παιδί για το οποίο γράφω σήμερα – με μαθηματικές κλίσεις να μπαίνουν σε τριτοβάθμιες εξισώσεις και τη «θεωρία του χάους» από την ηλικία των πέντε – πέντε! – ετών. Αυτοί οι νέοι άθρωποι όχι μόνο θα ζήσουν μια ζωή ευτυχισμένη, είμαστε σίγουροι γι αυτό αφού κάνουν αυτό που θέλουν με τον σωστό τρόπο, αλλά και θα αλλάξουν τον κόσμο όπως τον ξέρουμε, αφού η διάνοιά τους είναι αδύνατον να συμβαδίσει με το στάδιο της πνευματικής, επιστημονικής και τεχνολογικής εκπαίδευσης του κόσμου όπως ήταν, ή είναι, όταν ήρθαν στη ζωή.
Μια από τις βασικές μας αρχές στο Παιδευτικό Πρωτάθλημα είναι ότι η γνώση δεν κατακτάται μόνο με την παροχή απαντήσεων στους μαθητές. Αντίθετα, κυρίως κατακτάται με την παροχή σωστών ερωτήσεων, οι οποίες ωθούν τους μαθητές να σκεφτούν δημιουργικά, «εκτός κουτιού», δίνοντας τις δικές τους απαντήσεις, οι οποίες πολλές φορές μας αναπτερώνουν το ηθικό και μας γεμίζουν αυτοπεποίθηση για το ότι όντως βρισκόμαστε στον σωστό δρόμο. Μια από αυτές τις ερωτήσεις που δόθηκαν λοιπόν στη σχεδόν πεντάχρονη μαθηματική μας διάνοια ήταν η ερώτηση του τίτλου: «ποιός είναι ο μεγαλύτερος αριθμός που αποτελείται από τρία ψηφία που μπορείς να σκεφτείς;» Η στάνταρ απάντηση που παίρνουμε από την μεγάλη πλειοψηφία των παιδιών σε αυτήν την ηλικία είναι 999, απάντηση την οποία παρεμπιπτόντως μας δίνουν και οι περισσότεροι γονείς των παιδιών, συμπεριλαμβανομένων πολλών μαθηματικών. Ακόμα και αυτή η απάντηση, παρά του ότι μόνο εν μέρει είναι η σωστή, παίρνει συνήθως κάποια δευτερόλεπτα, ή ακόμα και μερικά λεπτά, για να φτάσει στο στάδιο της έκφρασής της από τα παιδιά – και κάποιες φορές και από τους ενήλικες. Η περίπτωση ωστόσο της μικρής μας μαθήτριας δεν ήταν τέτοια: χωρίς σχεδόν να το σκεφτεί, πλήρως φυσικά και σαν να ήξερε ήδη την απάντηση, είπε αποκαλυπτικά: «9 εις την 9 εις την 9». Ο εκπαιδευτής που της έκανε το τεστ πήγε να πέσει από την καρέκλα: κυριολεκτικά. Τέτοια ήταν η έκπληξή του που ενώ πήγε να σηκωθεί και να πανηγυρίσει, παραπάτησε και σχεδόν σωριάστηκε στο πάτωμα. Η μικρή μας φίλη λίγη σημασία έδωσε στο παρολίγον ατύχημά του και νομίζοντας ότι κάνει τον κλόουν για να την επιβραβεύσει έβαλε τα γέλια. Αξίζει να σημειωθεί πως το συγκεκριμένο παιδί μόνο πέντε φορές είχε ακούσει περί εκθετών και μόνο ως σύμβολα τους είχε δει μέχρι αυτή τη στιγμή, δεν είχε δηλαδή κάνει ουδεμία «προπόνηση» επί του αντικειμένου, ούτε είχε νωρίτερα παιδευθεί διεξοδικά επί της λειτουργίας του. «Και πως το ξέρεις αυτό;», την ρώτησε ο εκπαιδευτής μας. «Μα είναι φυσικό», του απάντησε ατάραχη. «9 εις την 9 εις την 9» σημαίνει «9 εις την 9x9x9x9x9x9x9x9x9, δηλαδή 9 εις την 387.420.489, αλλά το αποτέλεσμα της πράξης αυτής δεν μπορώ να το υπολογίσω με το μυαλό μου». Την πρώτη πράξη την έκανε από μόνη της και πλήρως σωστά μέσα σε κλάσματα του δευτερολέπτου. Η δεύτερη θα ήταν πολύ δύσκολη ακόμα και για τον υπολογιστή Deep Blue που κάποτε κέρδισε τον Κασπάροφ στο σκάκι. Ωστόσο, όπως μου αναφέρθηκε, έβαλε το μυαλό της και προς αυτήν την πράξη και είμαστε όλοι σίγουροι πως σύντομα θα μας πει και την απάντηση επί τούτου.
Τα παιδιά είναι ένας πλούτος ανεξερεύνητος και όσο ανακαλύπτουν τον εαυτό τους μας κάνουν να επανανακαλύπτουμε τον κόσμο και την φύση. «Η Φύση αρέσκεται στο να κρύβεται» έλεγε ο Ηράκλειτος και πράγματι είναι έτσι: λέγοντας στο παιδί τι είναι Φύση, η Φύση θα συνεχίζει να διαφεύγει και να κρύβεται. Ενώ αντίθετα ρωτώντας το τι είναι Φύση, ψάχνοντας μέσα του θα την ανακαλύπτει από μόνο του, κάνοντάς μας όλους περισσότερο Ανθρώπους και διδάσκοντάς μας πάλι και πάλι όλα εκείνα τα οποία ξεχάσαμε εκπαιδευόμενοι το πως θα γίνουμε ενδεχομένως χρηστικοί, αν και πολλές φορές το κόστος είναι να πάψουμε να είμαστε χρήσιμοι. Αν μου επιτρέπεται λοιπόν μια συμβουλή για νέους γονείς αυτή θα ήταν δώστε στα παιδιά σας ερωτήσεις και όχι έτοιμες απαντήσεις. Άλλωστε, για οποιονδήποτε τομέα της επιστήμης και αν αναλογιστούμε, πρέπει πάντοτε να θυμόμαστε όλοι μας πως δεν υπάρχει απάντηση που κάποτε δόθηκε και αργότερα δεν αποδείχθηκε λάθος. Και αυτές που ακόμα δεν έχουν διαψευστεί έχουν περισσότερες πιθανότητες να διαψευστούν στο άμεσο ή απότερο μέλλον, παρά να επανεπιβεβαιωθούν ως απόλυτες αλήθειες. Ακούστε λοιπόν τα παιδιά και μάθετε από αυτά γιατί αν και η Φύση κρύβεται, στα παιδιά αρέσει το κρυφτό και την βρίσκουν εύκολα, σε αντίθεση με τους μεγάλους που κάποια στιγμή έπαψαν να παίζουν και να βρίσκουν ψάχνοντας, γιατί έμαθαν να κάνουν και να χάνουν ξέροντας.
ΚΑΤΕΒΑΣΤΕ ΤΟ APP
