Έχει περάσει σχεδόν μια δεκαετία από όταν τα λεγόμενα κοινωνικά δίκτυα μπήκαν στη ζωή μας. Facebook, Twitter, LinkedIn, Instagram, Πές-το-Όπως-Θες, μπήκαν ξαφνικά στη ζωή μας – εισέβαλλαν, ακόμα ακριβέστερα – με την ορμή και τη δύναμη της νεωτερικότητας και της καινοτομίας που κάθε φορά που εμφανίζονται μας συναρπάσσουν και μας συνεπαίρνουν, μας τραβούν μαζί τους, ανατρέποντας το παλιό – καθετί παλιό – και δημιουργώντας το νέο – κάθετί νέο. Πάει επίσης ένας αιώνας και κάτι από το 1903, όταν ο τότε πρόεδρος της Michigan Savings Bank θέλοντας να συμουλέψει τον δικηγόρο του Φόρντ ενάντια σε μια επένδυση στην αυτοκινητοβιομηχανία έκανε μια από τις χειρότερες προβλέψεις όλων των εποχών: «το άλογο είναι εδώ για να μείνει αλλά το αυτοκίνητο είναι μόνο μια νεωτερικότητα – μια φαντασιοπληξία».
Όταν την έκανε τη δήλωση, δεν είχε και πολύ άδικο ο τραπεζίτης: το άλογο ήταν ήδη η ασφαλέστερη επένδυση επί σχεδόν εφτά χιλιάδες χρόνια, μια από τις ανθεκτικότερες βιομηχανίες όλων των εποχών. Γεννεές επί γεννεών και άνθρωποι επί ανθρώπων μεγαλούργησαν επάνω στο άλογο, όπως και δίπλα από το άλογο και κάτω από το άλογο: αναβάτες και πολεμιστές, πεταλωτές και σιδεράδες, σελλοποιοί, εκπαιδευτές, σταβλάρχες και ιδιοκτήτες χανίων, νεκροί στα πεδία της μάχης, όλοι από κοινού μεγαλούργησαν – όσο οξύμωρο και αν ακούγεται αυτό για τους τελευταίους, πάνω, δίπλα ή κάτω από το άλογο, χάρη στο άλογο. Και όμως, ψάχνοντας για ένα γρηγορότερο άλογο – μια από τις γνωστότερες φράσεις του Φόρντ είναι «αν ρωτούσα τους πελάτες μου τι πράγματι θέλουν, η απάντησή τους θα ήταν «ενα γρηγορότερο άλογο» – με μια και μόνη «φαντασιοπληξία», ο Φόρντ κατάφερε να τους θέσει όλους στο περιθώριο, στο παρελθόν και στις φαντασίες των επόμενων ανθρώπων, σε κάτι περισσότερο από μια γεννιά.
[quote text_size=”small”]
Η καινοτομία του ήρθε και άλλαξε τον κόσμο, δίνοντας σε όλους που είχαν την ευκαιρία να αποκτήσουν το δημιούργημά του ένα πιο σίγουρο, πιο γρήγορο, ενδεχομένως πιο ασφαλή τρόπο μετακίνησης, που ταυτόχρονα εξασφάλιζε στάτους και εικόνα σε όσους το είχαν στην κατοχή τους, τους τόνωνε την αδρεναλίνη, ακόμα και τη λίμπιντο.
[/quote]
Έκτοτε η άσκηση επαναλείφθηκε πολλάκις: το τραίνο, ο ηλεκτρισμός, το τηλέφωνο, τα τάνκς, τα αεροπλάνα, η πυρηνική ενέργεια, η βόμβα υδρογόνου, οι ανακαλύψεις της ιατρικής και της φυσικής, οι ανακαλύψεις της φαρμακολογίας και της χημείας και κάθεμια άλλη ανακάλυψη που ήρθε για να μείνει – δεν έμειναν όλες προφανώς, έμειναν όμως εκείνες που ο κόσμος τις εκτίμησε ως χρήσιμες και αποδείχθηκαν και ως τέτοιες, εκτός από φανταχτερές και ευφάνταστες – μέχρι τα σύγχρονά μας «κοινωνικά δίκτυα», κάθε φορά που εμφανίζονται ανατρέπουν το παλιό και δημιουργούν το νέο με όλο και μεγαλύτερη ταχύτητα.
[quote text_size=”small”]
Ενδεικτικά αναφέρω ότι πήρε στο τηλέφωνο περίπου 75 χρόνια προκειμένου φτάσει τα 50 εκατομμύρια χρήστες, στο ραδιόφωνο πήρε περίπου το μισό – 38 χρόνια, στην τηλεόραση πήρε το 1/3 από το τηλέφωνο – 13 χρόνια, στο Internet κάτι λιγότερο από το 1/3 από το τηλέφωνο – 4 χρόνια, στο Facebook περίπου 3,5 χρόνια, ενώ κάποιες σύγχρονες «εφαρμογές» έχουν φτάσει τους 50 εκατομμύρια χρήστες σε περίπου 35 μέρες, αντικατοπτρίζοντας τη συμπήκνωση του χρόνου και τη «γεωμετρική πρόοδο» με την οποία κινείται η τεχνολογική ανάπτυξη, ασχέτως αν – φιλοσοφικά – πρόκειται περί πρόοδου, περί οπισθοδρόμησης, ή κάποιες φορές και τα δύο.
[/quote]
Η κατάσταση αυτή προφανώς και εμφανώς εκτός από πλεονεκτήματα εμπεριέχει και κινδύνους: δεν είναι λίγοι εκείνοι που σκοτώθηκαν από το αυτοκίνητο του Φόρντ αν και θα είχαν μείνει ζωντανοί επάνω, δίπλα ή ακόμα και κάτω από το άλογο, όπως δεν είναι λίγοι και εκείνοι που ηλεκτροπλήχθηκαν, αν και δεν θα είχαν πάθει ουδεμία βλάβη από τη φωτιά, την οποία ήξερε η ανθρωπότητα να χειρίζεται επί εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια. Επίσης δεν ήταν λίγοι εκείνοι που «κάηκαν» βλέποντας τηλεόραση, δεν ήταν λίγοι όσοι «χάθηκαν» και συνεχίζουν να «χάνονται» στο Internet και καθόλου λίγοι όσοι «καίγονται» στα «κοινωνικά δίκτυα»: κάθε νέα τεχνολογία για να χρησιμοποιηθεί σωστά και να παράξει θετικά αποτελέσματα απαιτεί εκπαίδευση και γνώση, ειδαλλώς μετατρέπεται σε κίνδυνο με πολλές προεκτάσεις, κάποιες ενδεχομένως και θανατηφόρες, τόσο για την ίδια τη ζωή του χρήστη τους, όσο και για το επάγγελμά του, την κοινωνική και πολιτική του θέση, την εικόνα του και ούτω καθ’ εξής.
Από όταν ο άνθρωπος έφτιαξε τον κύκλο και τιθάσσευσε τη φωτιά, η τεχνολογία, οι κίνδυνοι και τα πλεονεκτήματα αποτελούν ένα τρίο αδιάσπαστο, που πάντα κινείται δυναμικά και ανταγωνιστικά, πολλές φορές πολεμικά στις μεταξύ του σχέσεις, σαν να επρόκειτο για σεξουαλικό τρίο: το ένα ενδυναμώνει και ταυτόχρονα αποκλείει ένα άλλο, αλλά ποτέ δεν διασπάται από τα άλλα δύο από κοινού: η τεχνολογία μπορεί να αποκλείσει τόσο τους κινδύνους όσο και τα πλεονεκτήματα, αλλά όχι και τα δύο από κοινού, τα πλεονεκτήματα μπορούν να αποκλείσουν τόσο τους κινδύνους όσο και την τεχνολογία, αλλά όχι και τα δύο από κοινού και οι κίνδυνοι μπορούν να αποκλείσουν τόσο τα πλεονεκτήματα όσο και την τεχνολογία, αλλά όχι και τα δύο από κοινού.
Έτσι και με τα κοινωνικά δίκτυα και τις νέες τεχνολογίες, εφαρμογές, κλπ, τα οποία και οι οποίες αν και πλέον δεν είναι τόσο νέα-ες, συνεχίζουν να παράγουν τόσο κινδύνους, όσο και πλεονεκτήματα, ανάλογα με την εκπαίδευση που έτυχε κανείς να έχει επ’ αυτών – και όχι την εκπαίδευση που έχει ή δεν έχει κανείς γενικώς και αορίστως: ακόμα και αν κάποιος είναι ο καλύτερος γιατρός του κόσμου, δεν σημαίνει ότι ξέρει να χρησιμοποιεί τα κοινωνικά δίκτυα και τις νέες τεχνολογίες αν δεν εκπαιδευθεί σε αυτές: οι «οικείες προσλαμβάνουσες που δεν έχει, δεν επιτρέπουν στο μυαλό του να σκεφτεί», ίσως έλεγε ο Αριστοτέλης.
[quote text_size=”small”]
Αντιθέτως, και ο πλέον αγράμματος άνθρωπος, εάν τύχει της ανάλογης εκπαίδευσης επί των νέων τεχνολογιών, μπορεί να γίνει γκουρού της σύγχρονης μορφής της «μαζικής επικοινωνίας» και να παράξει υπεραξία τόσο γι αυτόν τον ίδιο, όσο και για τη δουλειά του, ή ακόμα και για ολόκληρη την κοινωνία του:
[/quote]
όλα είναι ζήτημα εκπαίδευσης και «οικείων προσλαμβανουσών», τις οποίες κανείς δεν γεννήθηκε έχοντάς τες, αλλά κάποιοι νομίζουν ότι γεννήθηκαν με αυτές, ενώ κάποιοι άλλοι με προσπάθεια και εκπαίδευση τις αποκτούν, εξασφαλίζοντας ότι θα αποφεύγουν τους κινδύνους και θα εκμεταλλεύονται τα πλεονεκτήματα των καινοτομιών και των νέων «φαντασιοπληξιών», εκείνων τουλάχιστον που έρχονται για να μείνουν.
Ποιοι είναι οι κίνδυνοι, μπορεί να αναρωτηθεί κανείς, τους οποίους κάποιοι νομίζουν ότι τους γνωρίζουν αν και δεν τους γνωρίζουν, καθότι ποτέ δεν έχουν επ’ αυτών εκπαιδευθεί (ως γνωστόν, τα νομίσματα δεν έχουν και μεγάλη αξία, σε αντίθεση με τα πράγματα). Αυτοί – οι κίνδυνοι – λοιπόν μπορούν να κυμαίνονται από αθώες ή όχι και τόσο αθώες συλλογές δεδομένων με σκοπό τη διαφήμιση και την προώθηση προϊόντων, υπηρεσιών, ιδεών και πολιτικών, μέχρι τα σύγχρονά μας «ηλεκτρονικά αρπακτικά», τα οποία παραμονεύουν να μαζέψουν τις απαραίτητες πληροφορίες – πχ. φωτογραφίες, τοποθεσίες, συνήθειες γονέων και τέκνων, δίκτυα επαφών, εχθρούς και φίλους του καθενός – με σκοπό να βλάψουν τους κατόχους τους, με όποιο σκοπό και αν σκοπεύουν να το πράξουν. Πολλές απαγωγές παιδιών ευκατάστατων ή σχετικά ευκατάστατων ή φαινομενικά ευκατάστατων γονέων από εγκληματίες θα ήταν σχετικά ή απολύτως αδύνατες αν δεν είχαν τη φωτογραφία του παιδιού, και το σχολείο του, και τις συνήθειές του, κλπ., τις οποίες συνήθως «ποστάρουν» οι ίδιοι οι γονείς, και οι οποίες πραγματοποιούνται προκειμένου οι εγκληματίες εκβιάσουν στη συνέχεια τους ίδιους τους γονείς με σκοπό τα λύτρα. Ερωτικές αντεκδικήσεις που πολλές φορές φτάνουν στο έγκλημα. Μαζικές προπαγάνδες με άξονα τις λέξεις-κλειδιά και τα κεντρικά χαρακτηριστικά των χρηστών. Αναγνωρίσεις προσώπων με σκοπό την επιστημονικά δομημένη αλλαγή του χαρακτήρα και τον μαζικό προγραμματισμό ολόκληρων κοινωνιών, πόλεων, οικογενειών ή ατόμων.
Οι κίνδυνοι είναι πολλοί, όπως και οι ευκαιρίες: πωλήσεις μπορούν να επιτευχθούν αυξάνοντας την πελατεία κάποιου, νέα επαγγέλματα μπορούν να δημιουργηθούν, νέες γνωριμίες να οδηγήσουν σε ευκαιριακά ή παντοτινά ειδύλλια και έρωτες, κλπ, κλπ. Όλα είναι ζήτημα εκπαίδευσης και «οικείων προσλαμβανουσών», τις οποίες δυστυχώς και ευτυχώς, κανείς δεν γεννήθηκε να έχει, αλλά όλοι μπορούν, αν θέλουν και αντιλαμβάνονται το όφελος, να τις αποκτήσουν: αρκεί να πάψουν να νομίζουν ότι ξέρουν και να δεχθούν να μάθουν, να βρουν την κατάλληλη σχολή, ή δάσκαλο, να μελετήσουν επί του αντικειμένου και στο τέλος να εφαρμόσουν τα μαθήματά τους στην πράξη.
[quote text_size=”small”]
Δεν θα τα κάνουν όλα τέλεια εξ αρχής, ούτε χρειάζεται για την ακρίβεια, ακριβώς όπως δεν χρειάζεται να γίνουν όλοι οδηγοί αγώνων της φόρμουλα ένα.
[/quote]
Αλλά το να μάθουν να οδηγούν σωστά, να αναγνωρίζουν τα σήματα και να σταματάνε στο κόκκινο στις διαβάσεις και να προχωράνε με το πράσινο είναι απαραίτητο για όλους και κανείς δεν γεννήθηκε ξέροντάς το: πήγε σε σχολή ή είχε κάποιο δάσκαλο που το τα έμαθε αυτά τα πράγματα, ακόμα και τα πλέον βασικά.
Ακριβώς με τον ίδιο τρόπο πρέπει κανείς να συμπεριφερθεί και σε σχέση με τα κοινωνικά δίκτυα, γιατί αν δεν το κάνει και συνεχίσει να νομίζει ότι ξέρει να οδηγεί ενώ στην πραγματικότητα δεν ξέρει παρά να περπατάει, ή να καβαλάει άλογο, μπαίνοντας «στο αυτοκίνητο των κοινωνικών δικτύων» και «στη φόρμουλα ένα του διαδικτύου», το πλέον πιθανόν είναι είτε απλά να τρακάρει, είτε να πέσει και να σκοτωθεί, είτε μέσω συγκρούσεως με κάποιο δέντρο, είτε με άλλον άσχετο, είτε με κάποιον σχετικό, είτε πέφτοντας από μόνος του στο κενό, το οποίο ταυτόχρονα είναι και καινό – ένα καινό κενό, δηλαδή – οπότε συνήθως περνάει απαρατήρητο: από γνωστούς γκρεμούς γίνεται να φυλαχτείς, ακόμα και μέσα σε αυτοκίνητα που βαδίζουν προς αυτόν, αν κατευθύνεσαι προς εκείνον. Απλά ανοίγεις την πόρτα και πηδάς και ότι γίνει. Αλλά από άγνωστους γκρεμούς που ανοίγουν κάτω από τα πόδια σου εκεί που δεν το περιμένεις, πώς να προφυλαχθεί κανείς; Αυτοί είναι οι «γκρεμοί» του διαδικτύου και των κοινωνικών δικτύων, αυτές οι πίστες των αγώνων τους και αυτά τα οχήματά τους και όποιος δεν το αντιλαμβάνεται αν και νομίζει ότι το αντιλαμβάνεται θα συνεχίσει να αυξάνει τους κινδύνους τόσο γι αυτόν όσο και για όλος τους άλλους, μέχρι που τελικά – ζήτημα χρόνου και πιθανοτήτων είναι – να πληρώσει ένα μεγαλύτερο ή μικρότερο τίμημα.
Εκπαίδευση λοιπόν και πάλι εκπαίδευση. Και όχι άλλα νομίσματα. Τα πράγματα είναι πάντοτε καλύτερα, ακόμα και αν τα νομίσματα είναι συνήθως πιο ελκυστικά και πιο φανταχτερά.
ΚΑΤΕΒΑΣΤΕ ΤΟ APP
