Η εσωτερική πολιτική αστάθεια στην Αίγυπτο και η πρόσφατη εκ νέου ανάληψη της εξουσίας από το στρατό, προβληματίζουν τις γειτονικές χώρες όσον αφορά την περιφερειακή εξωτερική πολιτική που θα ακολουθήσει το Κάιρο από τώρα και στο εξής.
Η Ιστορία δείχνει να επαναλαμβάνεται, και μάλιστα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Ακριβώς ταυτόσημα ερωτήματα είχαν ανακύψει όταν είχε καταρρεύσει επεισοδιακά το καθεστώς Μουμπάρακ και οι στρατηγοί ανέλαβαν την εξουσία το 2011 και αργότερα, όταν το καλοκαίρι του 2012 εξελέγη ο Μοχάμαντ Μόρσι στις πρώτες πολυκομματικές ελεύθερες κοινοβουλευτικές εκλογές στη χώρα.
Η περιφερειακή πολιτική που ακολούθησε η διακυβέρνηση Μόρσι, παρά τις αμφιταλαντεύσεις που διέρρεαν στον Τύπο με σκοπό να ικανοποιηθεί μετεκλογικά η αιγυπτιακή κοινή γνώμη, αποδείχθηκε πραγματιστική. Άλλωστε, η Αίγυπτος δεν είχε τότε, ούτε έχει τώρα την πολυτέλεια να χάσει τον προνομιακό ρόλο που της ανέθεσαν οι ΗΠΑ στην περιοχή. Η αιγυπτιακή εξωτερική πολιτική, και παρά τις πρόσφατες αλλεπάλληλες πολιτικές μεταβολές, από το 1978 όταν υπεγράφη η συνθήκη του Καμπ Ντέηβιντ έως και σήμερα ακολουθεί την ασφαλή πεπατημένη.
Η Αίγυπτος των Αδελφών Μουσουλμάνων, παρά τις εύηχες θρησκευτικές της ρητορείες, εν τέλει χρειάστηκε να δηλώσει ότι θα συνεχίσει να σέβεται τη συνθήκη ειρήνης με το Ισραήλ και ο Μοχάμαντ Μόρσι αξιοποίησε στο έπακρο το ρόλο του διαμεσολαβητή κατά την επίτευξη συμφωνίας εκεχειρίας μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς στα τέλη Νοεμβρίου 2012, εξασφαλίζοντας έτσι και δημόσια τόσο την εμπιστοσύνη των ΗΠΑ, όσο και την παράταση της παραμονής του στην εξουσία. Παράλληλα, και λόγω του ιδεολογικοθρησκευτικού προσανατολισμού του κινήματος των Αδελφών Μουσουλμάνων της Αιγύπτου, επ’ ευκαιρία εκείνης της διαμεσολάβησης ανέκοψε τον απομονωτισμό της Χαμάς – εξυπηρετώντας όχι μόνο τη Χαμάς αλλά και τις ΗΠΑ και το Ισραήλ.
Ο αιγυπτιακός στρατός, τόσο επί Ταντάουι όσο και επί Μόρσι, συνέχισε τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις εναντίον των ακραίων ισλαμιστικών σαλαφικών ένοπλων ομάδων στη Χερσόνησο του Σινά, ενισχύοντας πολιτικά την Χαμάς στο εσωτερικό της Λωρίδας της Γάζας και αποτρέποντας τον κίνδυνο ανάφλεξης στη μεθόριο Σινά- Ισραήλ.
Η περιφερειακή πολιτική της διακυβέρνησης Μόρσι είχε ως αποτέλεσμα την απομάκρυνση της Χαμάς από τον άξονα Ιράν-Χεζμπολλάχ. Από την πλευρά της, η Χαμάς δεν άφησε τον εαυτό της να “εκτεθεί” ιδεολογικά προς την κοινή γνώμη, προτάσσοντας την ιδεολογική της εγγύτητα με τους Αδελφούς Μοσυουλμάνους της Αιγύπτου αφ’ ενός, αφ’ ετέρου συμμετέχοντας στη διαμεσολαβητική προσπάθεια του Καΐρου, άφησε να ανοίξουν πόρτες παρασκηνιακής συνεννόησης με το Ισραήλ – προϋπόθεση απαραίτητη για μία ευρεία και καθολική ισραηλινοπαλαιστινιακή συνεννόηση υπό τη σκέπη των ΗΠΑ και των περιφερειακών της εταίρων.
Έπρεπε να θεωρείται αναμενόμενο ότι μετά την ανάληψη της εξουσίας από τον αιγυπτιακό στρατό, οι ισλαμιστές οπαδοί του αποκαθηλωθέντος Μόρσι θα προβούν σε διαμαρτυρίες, ενισχύοντας τις εκτιμήσεις ότι η Αίγυπτος θα βρεθεί στα πρόθυρα εμφύλιου σπαραγμού.
Εντούτοις, και παρά το ότι ακόμα και μια τέτοια πιθανότητα δεν θα έπρεπε να αποκλεισθεί, όλα δείχνουν ότι “το νερό έχει μπει στ’ αυλάκι” και η αιγυπτιακή κοινή γνώμη θα επικεντρωθεί στο εάν και κατά πόσον ο στρατός “επέβαλε” ή “επιβλήθηκε από τις συγκυρίες”.
Η αλήθεια βρίσκεται κάπου στη μέση, αλλά ήδη από τα πρώτα εικοσιτετράωρα της εκ νέου ανάληψης της εξουσίας από τον στρατό γίνεται φανερό ότι οι προτεραιότητες του τωρινού στρατιωτικού καθεστώτος είναι να επαναδιαβεβαιώσει τη Δύση και τους περιφερειακούς παίκτες ότι η Αίγυπτος θα συνεχίσει να ακολουθεί την πεπατημένη.
Έτσι, ενώ οι δυνάμεις καταστολής προχωρούσαν σε μαζικές συλλήψεις ηγετικών προσωπικοτήτων του κινήματος των Αδελφών Μουσουλμάνων και παράλληλα ενθάρρυναν στην Πλατεία Ταχρίρ τις δημόσιες εκδηλώσεις στήριξης του πραξικοπήματος, ο αιγυπτιακός στρατός προέβαινε σε εκτεταμένες επιχειρήσεις στη Χερσόνησο του Σινά, βάλλοντας κατά των ένοπλων ισλαμιστικών ομάδων, που αυτοκαθορίζονται ως πολύ πιο ακραίες τόσο από τους Αδελφούς Μουσουλμάνους του Μόρσι όσο και από την Χαμάς.
Με αυτή την κίνηση, καθίσταται πλέον σαφές ότι το μήνυμα που αποστέλλει το νέο στρατιωτικό καθεστώς της Αιγύπτου τόσο προς το Ισραήλ, προς τη Χαμάς όσο και προς τη Δύση έγκειται στη διατήρηση των ισορροπιών στην περιοχή και την παραμονή της Αιγύπτου στην ομάδα του μετριοπαθούς σουνιτικού μπλοκ.
Ισραηλινοί αναλυτές εκτιμούν ότι η καλύτερη στάση που θα πρέπει να κρατήσει το Ισραήλ έναντι της διάδοχης κατάστασης στην Αίγυπτο είναι η αναμονή. Ενόσω η άμεση ανανέωση της τροφοδοσίας της ισραηλινής οικονομίας με αιγυπτιακό φυσικό αέριο δεν είναι ρεαλιστική υπό τις παρούσες συγκυρίες, η μη αναζωπύρωση της μεθορίου Ισραήλ-Σινά αποτελεί το ασφαλέστερο κριτήριο προκειμένου να κριθεί εάν και κατά πόσον το Κάιρο επιθυμεί να μην δημιουργήσει περαιτέρω προβλήματα σε περιφερειακό επίπεδο και να μην προκαλέσει την ισραηλινή στρατιωτική νευρικότητα στην περιοχή.
Από την άλλη πλευρά, η Χαμάς έχοντας ήδη αποκοπεί από τον σιιτικό άξονα Ιράν-Χεζμπολλάχ και θέλοντας να μην επιστρέψει στην ίδια ιδεολογική και πολιτική απομόνωση πριν από την εκεχειρία του Νοεμβρίου 2012, θα προσπαθήσει να βρει νέα κανάλια επικοινωνίας με την προστάτιδα Αίγυπτο υπό την νέα στρατιωτική της ηγεσία.
Αυτό το εγχείρημα δεν θα είναι δύσκολο, δεδομένου ότι το στρατιωτικό καθεστώς της Αιγύπτου δεν θα διαστάσει να βοηθήσει τη Χαμάς να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τους σαλαφικούς πυρήνες στη μεθόριο Γάζας-Σινά, διασφαλίζοντας έτσι τη συνέχιση της κυριαρχίας της Χαμάς στη Λωρίδα της Γάζας.
Το “σιωπηρό” τρίγωνο συνεργασίας Αιγύπτου-Γάζας-Ισραήλ απέδειξε κατά το πρόσφατο παρελθόν ότι έχει τη δυνατότητα να διατηρήσει ισορροπίες, ακόμα και υπό εξαιρετικά εύθραυστες συνθήκες όπως η παρούσα.
Άραγε, κατά πόσον αυτή η παρασκηνιακή σύμπτωση συμφερόντων στην περιοχή θα μπορέσει να εξασφαλίσει μία μόνιμη πολιτική διευθέτηση σε περιφερειακό πλαίσιο;
Μόνο η φράση “Ουδέν μονιμότερον του προσωρινού” μπορεί να αποδώσει πιο πειστικά την παρούσα εξαιρετικά ρευστή πραγματικότητα.
ΚΑΤΕΒΑΣΤΕ ΤΟ APP
