Ο Χριστόφορος Μπουτσικάκης ως εισηγητής της πλειοψηφίας για τον Κλιματικό Νόμο, επισημαίνει ότι η μετάβαση στην κλιματική ουδετερότητα και η προσαρμογή στη κλιματική αλλαγή απαιτούν αλλαγές σε ολόκληρο το φάσμα πολιτικής και συλλογική προσπάθεια όλων των τομέων της οικονομίας και της κοινωνίας.
Είναι αντικειμενική η παραδοχή ότι η κλιματική αλλαγή είναι με εξαίρεση την πανδημία που διαρκεί πλέον των δύο ετών και τελευταία την εμπόλεμη κατάσταση στην Ουκρανία το πιο πολυσυζητημένο θέμα διεθνώς.
Οι ολέθριες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής αποτυπώνονται σε όλη την ανθρωπότητα. Κύρια αιτία βάσει επιστημονικών μελετών θεωρείται η καύση ορυκτών καυσίμων (άνθρακας, πετρέλαιο, φυσικό αέριο), που εκλύει διοξείδιο του άνθρακα εντείνοντας το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Εκεί άλλωστε εδράζονται και οι ήδη γνωστές και διαρκώς εντεινόμενες συνέπειες όπως η υπερθέρμανση του πλανήτη και τα ακραία καιρικά φαινόμενα.
Στην χώρα μας το τελευταίο έτος γίναμε μάρτυρες της έντασης και της συχνότητας των φαινομένων αυτών αφού ο παρατεταμένος καύσωνας και οι καταστροφικές πυρκαγιές του Αυγούστου υπήρξαν σφοδρότατες.
Το νομοσχέδιο αυτό εκτός από καθολικό είναι ιδιαίτερα επίκαιρο. Και δυστυχώς είναι διαρκώς επίκαιρο. Εάν δεν αλλάξουμε τώρα ουσιαστικά την οργάνωση των κοινωνιών και των οικονομιών μας, οι επιπτώσεις ενδεχομένως για εμάς και για τα παιδιά μας θα είναι δραματικές. Η κλιματική αλλαγή είναι ήδη εδώ, πρέπει ταυτόχρονα να εξετάσουμε σοβαρά και τα ζητήματα της προσαρμογής στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής που ήδη χτυπά την πόρτα μας.
Η μετάβαση στην κλιματική ουδετερότητα και η προσαρμογή στη κλιματική αλλαγή απαιτούν αλλαγές σε ολόκληρο το φάσμα πολιτικής και συλλογική προσπάθεια όλων των τομέων της οικονομίας και της κοινωνίας.
Είναι πλέον επιβεβλημένο να καθιερωθεί εθνική στρατηγική και σχέδιο προσαρμογής, λαμβάνοντας υπόψη την ενωσιακή στρατηγική για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή με βάση αξιόπιστες αναλύσεις της κλιματικής αλλαγής και της ευπάθειας, αξιολογήσεις και δείκτες προόδου σύμφωνα με τα βέλτιστα διαθέσιμα και πλέον πρόσφατα επιστημονικά στοιχεία. Σε εφαρμογή της Συμφωνίας του Παρισιού για το κλίμα (κυρωθείσα με τον ν. 4426/2016), το νομοσχέδιο αποτελεί το θεσμικό πλαίσιο για τη προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας προκειμένου να περιοριστεί η αύξηση της θερμοκρασίας κατά 1,5 c. Η διαμόρφωση του εθνικού κλιματικού νόμου είναι το άμεσο και επόμενο βήμα.
Η θέσπιση ενός τέτοιου νομικού πλαισίου πέρα από το ότι θα αναβαθμίσει σημαντικά την κλιματική διακυβέρνηση της χώρας, θα αποτελέσει ένα σημαντικό εργαλείο για την επίτευξη των στόχων της συμφωνίας του Παρισιού και τον μετασχηματισμό της οικονομίας με γνώμονα την κλιματική ουδετερότητα, ενώ παράλληλα θα διαφυλάξει και την κοινωνική συνοχή και τη δικαιοσύνη. Ο ελληνικός κλιματικός νόμος περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, εθνικούς ποσοτικούς στόχους για μείωση των εκπομπών αερίων του θερµοκηπίου κατά 55% το 2030 σε σχέση µε το 1990 και κατά 80% το 2040, ώστε το 2050 να επιτευχθεί η κλιματική ουδετερότητα ή αλλιώς το μηδενικό ισοζύγιο εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.
Γι’ αυτό θεσπίζεται συνολικός προϋπολογισμός καθώς και τομεακοί προϋπολογισμοί άνθρακα πενταετούς διάρκειας στους ακόλουθους εφτά κυριότερους παραγωγικούς τομείς που έχουν το υψηλότερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα και συγκεκριμένα την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και θερμότητας, μεταφορές, βιομηχανία, κτήρια, γεωργία και κτηνοτροφία, απόβλητα, χρήσεις γης και δασοπονία. Με το εργαλείο αυτό επιδιώκεται η ελαχιστοποίηση των συνολικών καθαρών εκπομπών που θα απελευθερωθούν στην ατμόσφαιρα στα ανωτέρω χρονικά πλαίσια.
Επιπλέον, για τη μετάβαση στην πράσινη οικονομία με στόχο την κλιματική ουδετερότητα και την επίτευξη μιας κλιματικά ανθεκτικής κοινωνίας το νομοσχέδιο προβλέπει τη διαμόρφωση Περιφερειακών Σχεδίων Προσαρμογής στην Κλιματική Αλλαγή (ΠΕΣΚΠΑ) και Εθνικής Στρατηγικής για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή (ΕΣΠΚΑ) στην οποία καθορίζεται το πλαίσιο της προετοιμασίας για την αποφυγή και διαχείριση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Προβλέπεται επίσης η κατάρτιση Δημοτικών Σχεδίων Μείωσης Εκπομπών από κάθε Οργανισμό Τοπικής Αυτοδιοίκησης Α’ βαθμού, προσδιορίζοντας τις αναγκαίες δράσεις και τα απαραίτητα μέτρα για τη μείωση των εκπομπών αερίων. Ασφαλώς η το σχέδιο αυτό είναι συμβατό με τους στόχους και τις πολιτικές του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα. Η εκπόνηση των σχεδίων αυτών θα αποτελεί προϋπόθεση για την αξιολόγηση προτάσεων ΟΤΑ για υλοποίηση προγραμμάτων μέσω χρηματοδοτικών εργαλείων.
Με το υπό επεξεργασία νομοσχέδιο θεσπίζονται ειδικότερα και συγκεκριμένα μέτρα και πολιτικές με σκοπό τη μεγαλύτερη τη δυνατή εξοικονόμηση ενέργειας και την αύξηση της ενεργειακής απόδοσης σε όλο το φάσμα της οικονομίας, τη καθιέρωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, τη σταδιακή εξάλειψη όλων των ορυκτών καυσίμων και τη προώθηση της ηλεκτροκίνησης.
Τα μέτρα αυτά αφορούν την απαγόρευση καύσης λιγνίτη για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας μετά τις 31.12.2028 με προϋπόθεση φυσικά την διασφάλιση της επάρκειας ισχύος και την ασφάλεια εφοδιασμού. Την προώθηση ηλεκτροκίνησης στις πόλεις με έμφαση στους επαγγελματικούς κλάδους. Από το 2024 το 1/4 των νέων εταιρικών αυτοκινήτων ιδιωτικής χρήσης που ταξινομούνται, θα πρέπει να είναι αμιγώς ηλεκτρικά ή υβριδικά ηλεκτρικά οχήματα Από το 2026 όλα τα νέα ταξί σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη καθώς και το 1/3 των νέων ενοικιαζόμενων οχημάτων θα πρέπει να είναι ηλεκτροκίνητα.
Ιδιαίτερα σημαντικές είναι οι διατάξεις που αφορούν την μείωση εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στα κτίρια. Από το 2025 απαγορεύεται η πώληση και η εγκατάσταση καυστήρων πετρελαίου θέρμανσης. Ενώ από το 2030 γίνεται υποχρεωτική η χρήση πετρελαίου θέρμανσης το οποίο θα πρέπει να είναι αναμεμειγμένο με βιοκαύσιμα σε ποσοστό 30%. Στα κτίρια με κάλυψη μεγαλύτερη των 500 τ.μ., για τα οποία υποβάλλονται από την 1η Ιανουαρίου 2023 οικοδομικές άδειες ανέγερσης νέων κτιρίων ή προσθηκών σε υφιστάμενα κτίρια, εξαιρουμένων των τουριστικών καταλυμάτων και των ναών, καθίσταται υποχρεωτική η τοποθέτηση συστημάτων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από φωτοβολταϊκά ή θερμικά ηλιακά συστήματα σε ποσοστό που αντιστοιχεί τουλάχιστον στο 30% της κάλυψης.
Θεσπίζεται ένα στρατηγικό πλαίσιο για την ολοκληρωμένη μετάβαση των ελληνικών νησιών προς την κλιματική ουδετερότητα το οποίο περιλαμβάνει ένα συνεκτικό πλέγμα διατάξεων για την επίτευξης του στόχου ο οποίος είναι να μειωθούν οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου κατά 80% σε σχέση με το 2019.
Πρόκειται για την πραγματοποίηση του διπλού στόχου για λιγότερες εκπομπές και μεγαλύτερη απορρόφηση αερίων του θερμοκηπίου θα επιτευχθεί κινητοποιώντας όλους τους τομείς της οικονομίας. Για αυτό το λόγο θεσπίζονται μία σειρά από μετρήσιμα και εξειδικευμένα μέτρα τα οποία αφορούν τις επιχειρήσεις . Από το 2023 μια σειρά από επιχειρήσεις που ανήκουν σε συγκεκριμένες κατηγορίες, θα πρέπει να υποβάλλουν ετήσια έκθεση σχετικά με το ανθρακικό τους αποτύπωμα για το προηγούμενο έτος με σκοπό τη θέσπιση ποσοτικών στόχων μείωσής τους. Η υποβολή της έκθεσης θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί έως την 31/10 κάθε έτους. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι στην περίπτωση μη υποβολής προβλέπεται πρόστιμο 50€ ανά ημέρα καθυστέρησης, το οποίο δεν υπερβαίνει το 0,01% των ετήσιων εσόδων της εταιρείας.
Από την 1η Ιανουαρίου 2024 οι Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) για όλα τα έργα και δραστηριότητες θα πρέπει να περιλαμβάνουν υποχρεωτικά ποσοτική καταγραφή μειώσεων/αυξήσεων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, που θα προκύψουν από τη λειτουργία του έργου/δραστηριότητας και οδικό χάρτη για την επίτευξη των στόχων της απανθρακοποίησης.
Στο εξεταζόμενο νομοσχέδιο σημαίνοντα ρόλο αποκτά πλέον και η συμμετοχή του κοινού, πολιτών φορέων και επιχειρήσεων αφού εισάγεται ένα σύστημα σύγχρονης διακυβέρνησης. Συστήνεται Εθνικό Παρατηρητήριο από το Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας το οποίο αποτελεί ανοιχτό δίκτυο ανταλλαγής πληροφοριών και ενημέρωσης. με σκοπό την υποστήριξη της εθνικής κλιματικής πολιτικής. Δημιουργείται ηλεκτρονική πλατφόρμα στον Οργανισμό Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ) για την καταγραφή και δημοσιοποίηση του ανθρακικού αποτυπώματος των ΟΤΑ, επιχειρήσεων, εταιρειών και λοιπών νομικών προσώπων, με στόχο τη διαφάνεια και την διασφάλιση της ενημέρωσης και της διαβούλευσης του κοινού.
Υποχρεώσεις όμως δεν γεννώνται μόνο για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις αλλά και για τη Διοίκηση αφού νομοθετείται η υποχρέωση κατάρτισης ετήσιας έκθεσης προόδου από την Δνση Κλιματικής Αλλαγής και Ποιότητας της Ατμόσφαιρας του ΥΠΕΚΑ σε συνεργασία με το αρμόδιο όργανο του Υπ. Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας και τον ΟΦΥΠΕΚΑ.
Η θέσπιση ενός πλαισίου που αντιμετωπίζει τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής στο πυρήνα τους είναι απόλυτη αναγκαιότητα και προτεραιότητα. Οφείλουμε να ορίσουμε τη κατεύθυνσή, καθορίζοντας μια διαδρομή προς την κλιματική ουδετερότητα, και να ενισχύσουμε την αίσθησή ασφάλειάς και την εμπιστοσύνη των πολιτών, των επιχειρήσεων, των εργαζομένων, των καταναλωτών, ώστε να υποστηριχθεί η ευημερία και η δημιουργία θέσεων εργασίας.
Η πράσινη και δίκαιη μετάβαση αποτελούν βασικό άξονα του εθνικού αναπτυξιακού σχεδιασμού της Κυβέρνησης. Αυτή ακριβώς είναι η φιλοσοφία και το πνεύμα του νομοσχεδίου. Η κλιματική ουδετερότητα και η προσαρμογή στην αναπόφευκτη κλιματική αλλαγή πρέπει να επιτευχθούν με τον πλέον περιβαλλοντικά βιώσιμο, κοινωνικά δίκαιο και οικονομικά αποδοτικό τρόπο.