Παλιά τέχνη η πολιτική απάτη

Ο Αθανάσιος Παπανδρόπουλος υπενθυμίζει ότι η πολιτική απάτη είναι παλιά τέχνη. Το διαπιστώνει κανείς στην σχετική πραγματεία του Τζόναθαν Σουίφτ, “η τέχνη της ψευδολογίας” (εκδόσεις Άγρα) που παραμένει επίκαιρη ακόμα και σήμερα 285 χρόνια μετά τη συγγραφή της. new deal

Μοίρασε το

Ο Αθανάσιος Παπανδρόπουλος υπενθυμίζει ότι η πολιτική απάτη είναι παλιά τέχνη. Το διαπιστώνει κανείς στην σχετική πραγματεία του Τζόναθαν Σουίφτ, “η τέχνη της ψευδολογίας” (εκδόσεις Άγρα) που παραμένει επίκαιρη ακόμα και σήμερα 285 χρόνια μετά τη συγγραφή της.


Το βρήκα μάλλον τυχαία, σε ένα συμπαθητικό βιβλιοπωλείο στο Νέο Ψυχικό. Είναι ένα πολύ καλά επιμελημένο βιβλίο 70 σελίδων που φέρει τον τίτλο Η Τέχνη της Πολιτικής Ψευδολογίας (εκδόσεις Άγρα). Το υπογράφει ο Τζόναθαν Σουίφτ (Jonathan Swift (1667-1765)), Αγγλο-Ιρλανδός συγγραφέας, δοκιμιογράφος και σατιρικός σχολιαστής, γνωστού κυρίως από τα Ταξίδια του Γκιούλιβερ.

Σε κείμενο που τού αποδίδεται, με έτος συγγραφής το 1733, το οποίο σχολιάζει εισαγωγικά ο καθηγητής Jean-Jacques Courtine, ο Σουίφτ πραγματεύεται σε δύο τόμους την πολιτική ψευδολογία – στην οποία σπεύδουμε να υπογραμμίσουμε ότι δεν αποδίδει μόνον αρνητικές συνέπειες. Αυτός είναι και ο λόγος που τον οδηγεί να διατυπώνει συμβουλές για το πώς πρέπει να λέγεται το ψέμα. Και ποια χρειάζεται να είναι η σύνθεσή του ώστε …να πείθει!

Από την άποψη αυτή, το ηλικίας σχεδόν τριών αιώνων κείμενο ψέγει τους δημοσιογράφους της εποχής. Τους χαρακτηρίζει «χονδροειδείς ψευδολόγους με λειψό ταλέντο, που τούς λείπει η ικανότητα να πουλήσουν το ψέμα». Κατά τον Σουίφτ – ή όποιον άλλον τυχόν χρησιμοποίησε το όνομά του, υπαινίσσεται ο Courtine – το ψέμα είναι ένα είδος πολιτικής πρώτης ύλης. Η δε ύπαρξή του πάει πολύ μακρυά. Τοποθετείται στην εποχή του Αριστοτέλη. Αλλά γίνεται αντικείμενο μελέτης από τον Μακιαβέλλι και τον Ηγεμόνα του.

Παλιά τέχνη η πολιτική απάτη

Είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι η τέχνη της πολιτικής ψευδολογίας, που στις μέρες μας παγκοσμιοποιείται και άρα προσλαμβάνει κατακλυσμιαίες διαστάσεις, διατηρεί ακέραια την ορθότητά της. Η δε επικαιρότητά της είναι τέτοια που επιτρέπει να υποθέσουμε μία μεγάλη σαθρότητα των πολιτικών ηθών. Όλως περιέργως, έτσι, το ψέμα τού σήμερα μοιάζει σε μεγάλο βαθμό με το αντίστοιχο τού χθες. Η μόνη διαφορά είναι ότι σήμερα το ψέμα συνδυαάζεται και με συνειδητή πολιτική απάτη. Είναι δε και παγκοσμιοποιημένο.

Είναι συνεπώς κατάδηλο ότι, πριν τρεις αιώνες σχεδόν, ο Τζόναθαν Σουίφτ κατόρθωσε να δει μακρυά, τηρουμένων των τεχνικών αναλογιών. Μετά την εποχή του Αγγλο-Ιρλανδού συγγραφέα, που έγινε πάστορας στο Μπέλφαστ το 1694, η πολιτική ψευδολογία έκανε και αυτή την «βιομηχανική επανάστασή» της. Με την ανάπτυξη του Τύπου στην διάρκεια του 19ου αιώνα, έφυγε από το προφορικό στάδιο. Μηχανοποιήθηκε και κέρδισε έδαφος. Απέκτησε συστηματικότητα και διάδοση που άλλοτε δεν θα τολμούσε καν να ονειρευτεί. Έτσι, ναι μεν οι παρατηρήσεις του Σουίφτ διατηρούν την εγκυρότητά τους. Αλλά ίσως σήμερα εμείς να μην έχουμε «δει» τίποτα από αυτά που έπονται. Στην διάρκεια του 20ου αιώνα, το ψέμα ακολούθησε και αυτό την πορεία της μαζικής κατανάλωσης. Μαζικοποιήθηκε και πήρε κατακλυσμιαίες διαστάσεις –με ό,τι αυτό συνεπαγόταν.

Το ψέμα σήμερα είναι ηλεκτρονικό, ψηφιακό, παγκόσμιο

Σήμερα το ψέμα είναι ηλεκτρονικό, ψηφιακό, παγκόσμιο. Είναι προϊόν μίας ορθολογικής οργάνωσης. Ενός αυστηρού καταμερισμού της εργασίας. Σκοπός να παράγουν ανορθολογισμό, ενίοτε δε φανατισμό και μίσος. Είναι έτσι ξεκάθαρο ότι ο 21ος αιώνας είναι αυτής της ψηφιακής εποχής του ψεύδους. Είναι ο αιώνας που θα δει να εφευρίσκονται αφάνταστοι τύποι πολιτικής εξαπάτησης. Ψεύδη, τα οποία θα παράγονται σε κλίμακα χωρίς προηγούμενο, θα διαδίδονται με πρωτόγνωρη ταχύτητα. Η περίφημη «Ψευδολογική Εταιρεία» που ανέφερε το Σουίφτ στην πραγματεία του θα φαντάζει σαν μεσαιωνική συντεχνία.

Η ψευδολογία θα ηττηθεί

Ήδη, όμως, έχει τεθεί ένα σοβαρό πρόβλημα που ίσως αλλάξει τον ρου της ψευδολογίας. Ποιο είναι;

Προς το τέλος του 20ου αιώνα, η οργάνωση της ψευδολογίας και τα «Υπουργεία της Αλήθειας» που περιέγραψε ο Τζωρτζ Όργουελ, υπέστησαν δεινή ήττα σε όλες τις εκδοχές τους. Το περίφημο, κατά Όργουελ, «αρχιπέλαγος του αποπροσανατολιστικού ψεύδους» έμελλε να πέσει θύμα των ίδιων των φιλοδοξιών του. Οι εμπνευστές του, φαιοκόκκινοι κατά κανόνα, μάλλον δεν είχαν διαβάσει την πραγματεία του Σουίφτ.

Αλλιώς θα ήξεραν ότι είναι μεν καλό να επιδιώκεις την ευτυχία του λαού παρά την θέλησή του. Ή να τού πουλάς φύκια για μεταξωτές κορδέλλες. Αλλά είναι άκρως επιβλαβές για ένα ψέμα να εκλαμβάνεται ως αλήθεια. Πρόκειται για τραγικό λάθος. Η αγριότητα της πτώσης είναι ανάλογη με το υπέρμετρο μέγεθος των φιλοδοξιών. Η αχαριστία των λαών δεν έχει όρια.

«Το παράδειγμα της Τέχνης της Πολιτικής Ψευδολογίας μάς καλεί επίσης να κάνουμε τις απαραίτητες διευκρινίσεις για τα ψέματα του καιρού μας. Πρέπει λοιπόν να κάμουμε την διάκριση ανάμεσα στο ολοκληρωτικό ψέμα και στα δημοκρατικά ψέματα. Το δημοκρατικό ψέμα είναι πλουραλιστικό. Δεν διεκδικεί την αποκλειστικότητα. Συνυπάρχει ανεκτικά με τα αντίπαλά του.

Με άλλα λόγια, σε κάποια φάση μιά πολιτική απάτη αποκαλύπτεται. Το θέμα είναι πόσο έγκαιρα γίνεται η αποκάλυψη αυτή και υπό ποιό κόστος.

ΚΑΤΕΒΑΣΤΕ ΤΟ APP

Download on the App Store

Μοίρασε το

του αρθρογράφου

ideas change society

ΠΡΟΣΦΑΤΑ

Αφήστε μια απάντηση

Σχόλια

Μπες στη συζήτηση

Κάνε εγγραφή για να αφήσεις τα σχόλιά σου

Κάνε εγγραφή για να αφήσεις τα σχόλιά σου