Ο Κώστας Χριστίδης αγγίζει τις έννοιες λιτότητα και σπατάλη. Στο ιδιωτικό χώρο η πρώτη είναι αρετή. Η δεύτερη ελάττωμα. Στο δημόσιο τομέα συμβαίνει το αντίθετο. Κάπου υπάρχει η μέση οδός…
Η λιτότητα είναι η ιδιότητα του λιτού. Δηλαδή του έχοντος μόνο τα απαραίτητα, χωρίς πολυτέλεια. Του απλού και απέριττου. Σπατάλη είναι η αντίθετη ιδιότητα. Δηλαδή του πολυδάπανου και πολυέξοδου, η υπερβολική και χωρίς μέτρο κατανάλωση.
Λιτότητα αρετή, σπατάλη ελάττωμα
Ανέκαθεν, από την εποχή του Αριστοτέλη, η λιτότητα εθεωρείτο αρετή. Και η σπατάλη ελάττωμα. Η πρώτη οδηγεί σε ένα πιο ισορροπημένο τρόπο ζωής αλλά και σε οικονομική σταθερότητα. Η δεύτερη σε κακή διαχείριση χρόνου, ενέργειας και χρημάτων. Σε διαρκές άγχος και, συχνά, σε οικονομική καταβαράθρωση.
Εάν τα ανωτέρω ισχύουν σε ατομικό, ιδιωτικό επίπεδο, έχουν πολύ μεγαλύτερη εφαρμογή σε κρατικό, δημόσιο επίπεδο. Το κράτος παντού και πάντοτε, διαχειρίζεται τους όποιους διαθέσιμους πόρους. Το κάνει κατά τρόπο λιγότερο αποτελεσματικό από ό,τι συμβαίνει στον ιδιωτικό τομέα. Οι λόγοι είναι μόνιμοι και παγκόσμιας εφαρμογής.
Κίνητρα στον δημόσιο τομέα
Ας περιορισθούμε μόνο σε έναν από αυτούς, την λειτουργία των κινήτρων.
Όταν κάποιος διαχειρίζεται δικά του χρήματα για να ικανοποιήσει δικές του ανάγκες, τα κίνητρα για εξοικονόμηση πόρων είναι αυξημένα.
Όταν κάποιος διαχειρίζεται δικά του χρήματα για να ικανοποιήσει ανάγκες άλλων (π.χ. συγγενών ή φίλων του), η διαχείριση είναι λιγότερο αποτελεσματική. Αν μη τι άλλο, επειδή η γνώση των αναγκών των άλλων είναι λιγότερο ακριβής.
Όταν κάποιος διαχειρίζεται χρήματα τρίτων για λογαριασμό άλλων, τα κίνητρα για εξοικονόμηση και η διαχειριστική αποτελεσματικότητα είναι εξαιρετικώς μειωμένα. Αυτό ακριβώς συμβαίνει στον δημόσιο τομέα. Οι πολιτικοί και οι δημόσιοι υπάλληλοι διαχειρίζονται χρήματα τρίτων (των φορολογουμένων) για λογαριασμό κάποιων άλλων. Ταυτόχρονα, παρατηρείται υπερκατανάλωση από πλευράς των χρηστών των δημοσίων κοινωνικών παροχών. Δημιουργούνται έτσι συνθήκες εντός των οποίων ακμάζουν οι πελατειακές σχέσεις. Και διοχετεύονται πολύτιμοι πόροι σε απαράδεκτα υψηλό ποσοστό διοικητικών δαπανών.
Η λιτότητα αμάρτημα και η σπατάλη αρετή
Οι μόνοι ωφελούμενοι από μία τέτοια κατάσταση πραγμάτων είναι οι πολιτικοί. Επιδιώκουν να κερδίσουν βραχύβιες εντυπώσεις. Αλλά και οι διαχειριστές του συστήματος. Γιατροί, εκπαιδευτικοί και λοιπά στελέχη της κρατικής νομενκλατούρας με επικεφαλής τους συνδικαλιστές του δημόσιου τομέα. Όλοι αυτοί, εκμεταλλευόμενοι τα έμφυτα σε όλους μας συναισθήματα φιλαλληλίας και ευσπλαχνίας προς συνανθρώπους μας που υποφέρουν, προσπαθούν να μας πείσουν – και το έχουν εν πολλοίς κατορθώσει – ότι η λιτότητα είναι αμάρτημα και η σπατάλη αρετή.
Η μέση οδός
Χρειάζεται, όμως, μία διευκρίνιση. Κάθε θετικό χαρακτηριστικό σε μία ακραία μορφή του μπορεί να μετατρέπεται σε ελάττωμα. Η επιμονή π.χ., η οποία κατά κανόνα αυξάνει την αποτελεσματικότητα, σε υπερβολικό βαθμό καταντά άγονο πείσμα.
Η θερμοκρασία είναι ένα άλλο παράδειγμα Δεν πρέπει να εγγίζει τιμές τροπικού καύσωνα, ούτε πολικού ψύχους. Κατ’ αναλογία, η ακραία λιτότητα μετατρέπεται σε τσιγκουνιά ή (σε δημοσιονομικούς όρους) σε ασφυκτική έλλειψη ρευστότητας. Η τάση των πολιτικών και των δημοσίων υπαλλήλων για σπατάλη μπορεί να τιθασεύεται με συνταγματικούς περιορισμούς δημοσιονομικής φύσεως. Αυτοί θα θέτουν όρια στην δυνατότητα δανεισμού και φορολόγησης. Αυτοί και θα επιβάλλουν την υποχρέωση ισοσκελισμένων προϋπολογισμών ή τουλάχιστον ενός ισοσκελισμένου προϋπολογισμού ανά τριετία.
Αυτή είναι η επιδιωκτέα μέση οδός.
* Το σκίτσο είναι του Θοδωρή Μακρή
ΚΑΤΕΒΑΣΤΕ ΤΟ APP
