Ο Αθανάσιος Παπανδρόπουλος με αφορμή σχετικό αφιέρωμα του ARB σημειώνει ότι ο φιλελευθερισμός είναι η πραγματική κινητήριος δύναμη αλλαγής σε όλα τα επίπεδα. Μια κοσμοθεωρία ανήσυχη που δεν συμβιβάζεται. Και βρίσκει συμμάχους πολίτες που αρνούνται τον κατήφορο που αξιώνουν την επανεφεύρεση του.
Το αφιέρωμα του ARB στον φιλελευθερισμό του 21ου αιώνα, όπως αυτός παρουσιάστηκε σε ειδική επετειακή έκδοση του περιοδικού «The Economist», χρήζει μεγάλων επαίνων. Διότι σε μια Ελλάδα όπου η πολιτική κάθε μέρα κατεβαίνει – σκοπίμως κατά τη γνώμη μου – όλο και πιο χαμηλά, κάποιοι πολίτες και δημοσιογράφοι – εκδότες, αρνούνται τον κατήφορο. Επιδιώκουν έτσι να φέρουν προς δημόσια συζήτηση σοβαρά θέματα του σήμερα και του αύριο. Θέματα που ο χυδαίος λαϊκισμός και η καλλιέργεια της ευήθειας που τον ακολουθεί, προσπαθεί να αμαυρωσει και να εξοβελίσει από τη γόνιμη δημόσια συζήτηση.
Ο φιλελευθερισμός και το περιοδικό The Economist
Όταν το 1843 ο Βρετανός πιλοποιός Τζέημς Ουϊλσον ίδρυσε το διάσημο σήμερα περιοδικό «The Economist», πίστευε βαθύτατα ότι η ελευθερία και η συναφής με αυτήν δημιουργία ήταν κινητήρια δύναμη για πρόοδο και ευημερία. Είχε δε υποσχεθεί ότι στις κοινωνίες θα τάσσεται με την πλευρά της ευφυΐας. Γιατί αυτή είναι που οδηγεί προς τα εμπρός, παρά τη λυσσώδη μάχη εναντίον της, της άγνοιας και της αμάθειας.
Από την εποχή που ο Τζέημς Ουϊλσον έγραφε το παραπάνω, οι ανθρώπινες γνώσεις έχουν πολλαπλασιαστει επί 10.000 φορές. Ο μέσος χρόνος ζωής σχεδόν τριπλασιάστηκε. Και σε παγκόσμιο επίπεδο υπήρξε ένας απίστευτος εκδημοκρατισμός του πολιτισμού, του αθλητισμού, της παιδείας, της υγείας και βέβαια της παραγωγής και μοιρασιά του πλούτου, παρά τις αντίθετες γνώμες.
Στην εποχή μας, πολλά εκατομμύρια πολιτών- – καταναλωτών μπορούν να παρακολουθήσουν διάσημους μουσουργούς. Να θαυμάσουν ασύλληπτα έργα τέχνης. Να απολαύσουν κορυφαίες αθλητικές οργανώσεις. Και να προσφύγουν με ένα απλό κλικ σε αστείρευτες πηγές γνώσης. Όλα τα παραπάνω επιτεύγματα, σίγουρα δεν οφείλονται αποκλειστικά στον φιλελευθερισμό. Ο τελευταίος όμως υπήρξε η βάση τους.
Ωστόσο, θα πρέπει να επισημάνουμε ότι καμία επιτυχία δεν έχει αιώνιο χαρακτήρα. Για έναν απλό λόγο. Στο μέτρο που οι κοινωνίες προοδεύουν, αλλάζουν και οι όροι άσκησης της πολιτικής. Μεταλλάσσονται και προσαρμόζονται σε νέες συνθήκες. Είτε αυτές είναι παραγωγικές είτε κοινωνικο-πολιτιστικές.
Φιλελευθερισμός κινητήριος δύναμη αλλαγής
Από την άποψη αυτή, κατά τον «The Economist» και τον γράφοντα,, ο πραγματικός φιλελευθερισμός είναι μια πραγματική κινητήρια δύναμη αλλαγής σε όλα τα επίπεδα. Είναι η αντίληψη που απορρίπτει τις ιδεοληψίες και τις μεταφυσικές ερμηνείες.
“Οι πραγματικοί φιλελεύθεροι υποστηρίζουν ότι οι κοινωνίες μπορούν να αλλάξουν σταδιακά προς το καλύτερο, από τη βάση προς την κορυφή. Η διαφορά τους από τους επαναστάτες βρίσκεται στο ότι δεν πιστεύουν στον εξαναγκασμό του ατόμου προκειμένου να αποδεχθεί τις πεποιθήσεις κάποιου άλλου. Η διαφορά τους από τους συντηρητικούς βρίσκεται στο ότι θεωρούν πως η κυριαρχία μιας αριστοκρατίας ή μιας άρχουσα ελίτ, όπως και κάθε μορφή συγκέντρωσης της εξουσίας, καταλήγουν να γίνουν πηγές καταπίεσης.
Ο φιλελευθερισμός ξεκίνησε επομένως ως μια κοσμοθεωρία ανήσυχη, που δεν συμβιβαζόταν. Τις τελευταίες δεκαετίες, ωστόσο, οι φιλελεύθεροι επαναπαύθηκαν στην εξουσία. Με αποτέλεσμα να απολέσουν τον μεταρρυθμιστικό ζήλο τους. Οι φιλελεύθερες ελίτ που κυβερνούν θέλουν να πιστεύουν ότι το σύστημα του οποίου ηγούνται είναι απόλυτα αξιοκρατικό. Και ότι έχουν κερδίσει με την αξία τους τα προνόμιά τους. Στην πραγματικότητα τα πράγματα δεν είναι τόσο ξεκάθαρα.
Στις καλύτερες περιπτώσεις, το αξιοκρατικό πνεύμα ανταγωνισμού έχει γεννήσει μεγάλη ευημερία και πλήθος νέων ιδεών. Στο όνομα της αποτελεσματικότητας και της οικονομικής ελευθερίας, οι κυβερνήσεις έχουν ανοίξει τις αγορές στον ανταγωνισμό. Η φυλή, το φύλο και η σεξουαλικότητα είναι λιγότερο από ποτέ εμπόδια στην προσωπική εξέλιξη του ατόμου. Η παγκοσμιοποίηση έχει βγάλει από τη φτώχεια εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους στις αναδυόμενες αγορές.
Οι φιλελεύθεροι αυτοπροστατεύονται
Ωστόσο, οι κυβερνώντες φιλελεύθεροι έχουν συχνά προφυλάξει τον εαυτό τους από τις επιπτώσεις των ξεσπασμάτων δημιουργικής καταστροφής.
Προνομιούχα επαγγέλματα, όπως τα νομικά, προστατεύονται από ανούσιους κανονισμούς.
Οι καθηγητές Πανεπιστημίου απολαμβάνουν τη μονιμότητά τους την ίδια στιγμή που διακηρύσσουν τις αρετές της ανοιχτής κοινωνίας.
Τα στελέχη του χρηματοπιστωτικού τομέα απέφυγαν τις χειρότερες συνέπειες της οικονομικής κρίσης,όταν οι εργοδότες τους διασώθηκαν με χρήματα των φορολογουμένων.
Η παγκοσμιοποίηση απέβλεπε στη δημιουργία κερδών που θα μπορούσαν να ωφελήσουν τους μη προνομιούχους όπως υπερβολικά λίγοι από αυτούς είδαν κάποιο όφελος…”.
Κάποιοι δήθεν φιλελεύθεροι μετέτρεψαν την παγκοσμιοποίηση σε μνημείο του κράτους μας. Και μέσω αυτής υπερχρέωναν τα νοικοκυριά σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του πλανήτη μας. Έδωσαν δε ιδεολογική τροφή σε μια καταρρεουσα αριστερά που σήμερα πιπιλίζει την καραμέλα του «νεοφιλελευθερισμού» ή της διαστροφής του κράτους.
Στο πλαίσιο αυτό, από κάθε άποψη, η φιλελεύθερη αξιοκρατία είναι κλειστή και συντηρεί τα προνόμιά της. Πρόσφατη έρευνα διαπίστωσε ότι στο διάστημα 1999-2013 τα διακεκριμένα πανεπιστήμια της Αμερικής δέχθηκαν πολύ περισσότερους φοιτητές από το ανώτερο 1% των νοικοκυριών με βάση το εισόδημα, παρά από το χαμηλότερο 50%.
Στο διάστημα 1980-2015 τα πανεπιστημιακά δίδακτρα στην Αμερική αυξήθηκαν 17 φορές ταχύτερα από ό,τι το διάμεσο εισόδημα.
Οι 50 μεγαλύτερες αστικές περιοχές περιέχουν το 7% του παγκόσμιου πληθυσμού και παράγουν το 40% της παγκόσμιας παραγωγής.
Όμως οι περιορισμοί στη δόμηση έχουν αποκλείσει από αυτές πολλούς ανθρώπους, και ιδίως τους νέους.
Κοινότυποι φιλελεύθεροι ξέχασαν τι θα πει ριζοσπαστισμός
Οι κυβερνώντες φιλελεύθεροι είναι τόσο απορροφημένοι από την προσπάθειά τους να διατηρήσουν την ισχύουσα τάξη που έχουν ξεχάσει τι σημαίνει ριζοσπαστισμός. Θυμηθείτε πως η Χίλαρι Κλίντον, στην εκστρατεία της για την προεδρία της Αμερικής, έκρυβε την έλλειψη μεγάλων οραμάτων πίσω από έναν καταιγισμό επιμέρους προτάσεων. Οι υποψήφιοι για την ηγεσία του Εργατικού Κόμματος στη Βρετανία, βαρετοί χωρίς καμία εξαίρεση, το 2015 έχασαν από τον Τζέρεμι Κόρμπιν. Όχι επειδή διέθετε εξαιρετικές πολιτικές ικανότητες. Αλλά επειδή οι ίδιοι ήταν απελπιστικά κοινότοποι.
Οι φιλελεύθεροι τεχνοκράτες διαμορφώνουν μια ατελείωτη σειρά ευφυών διορθωτικών πολιτικών. Όμως παραμένουν αισθητά αποστασιοποιημένοι από τους ανθρώπους που υποτίθεται ότι βοηθούν.
Αυτό δημιουργεί δύο κατηγορίες: εκείνους που δρουν και εκείνους που υφίστανται τη δράση. Εκείνους που αναπτύσσουν θεωρίες και εκείνους τους οποίους αφορούν οι θεωρίες. Εκείνους που χαράσσουν πολιτική και εκείνους στους οποίους εφαρμόζεται η πολιτική.
Η άρχουσα τάξη ζει σε μια φούσκα
Πολύ φοβούμεθα ότι η σημερινή άρχουσα τάξη ζει σε μια φούσκα άσχετη με την όποια φιλελεύθερη αντίληψη. Οι φιλελεύθεροι βρίσκονται και τα λένε μεταξύ τους, χωρίς να σκέπτονται ποια είναι τα συστατικά της κρίσης. Κι αυτός είναι ένας λόγος για τον οποίο η αφοσίωση στα παραδοσιακά κόμματα φθίνει σταδιακά.
Οι Βρετανοί Συντηρητικοί, ίσως το πιο επιτυχημένο κόμμα στην ιστορία, συγκεντρώνουν σήμερα περισσότερα χρήματα από τις διαθήκες των νεκρώναπό ό,τι από τις δωρεές των ζωντανών. Στις πρώτες εκλογές στην ενοποιημένη Γερμανία, το 1990, τα παραδοσιακά κόμματα κέρδισαν το 80% των ψήφων· η τελευταία δημοσκόπηση τους δίνει μόνο ένα ποσοστό 45%, την ίδια στιγμή που η ακροδεξιά, η ακροαριστερά και οι πράσινοι συγκεντρώνουν στο σύνολό τους 41,5%.
Ο κόσμος, αντίθετα, αναζητά ταυτότητα σε ομάδες που ορίζονται από τη φυλή, τη θρησκεία ή τη σεξουαλικότητα.
Κατά συνέπεια, η δεύτερη αρχή, το κοινό συμφέρον, είναι πλέον κατακερματισμένη. Η πολιτική των ταυτοτήτων συνιστά μία εύλογη απάντηση στις διακρίσεις. Όμως, όσο οι ταυτότητες πολλαπλασιάζονται, η πολιτική κάθε ομάδας συγκρούεται με την πολιτική των υπολοίπων. Αντί να οδηγεί σε ωφέλιμες για όλους συμβιβαστικές λύσεις, ο δημόσιος διάλογος καταλήγει να γίνεται τόπος έκφρασης φυλετικής οργής.
Η επανεφεύρεση του φιλελευθερισμού
Οι δεξιοί ηγέτες, ιδίως, εκμεταλλεύονται την ανασφάλεια που προκαλεί η μετανάστευση στον κόσμο, για να κερδίσουν υποστήριξη. Προβάλλουν αυτάρεσκα αριστερά επιχειρήματα περί πολιτικής ορθότητας για να τροφοδοτήσουν το αίσθημα των ψηφοφόρων ότι αντιμετωπίζονται με περιφρόνηση. Το αποτέλεσμα είναι η πόλωση. Μερικές φορές αυτό οδηγεί σε αδυναμία δράσης, και άλλες στην τυραννία της πλειοψηφίας. Στη χειρότερη περίπτωση ενθαρρύνει και ενισχύει τον ακροδεξιό αυταρχισμό.
Είναι ώρα να επανεφευρεθεί ο φιλελευθερισμός. Οι φιλελεύθεροι δεν πρέπει να αφιερώνουν τόσο χρόνο στο να κατηγορούν τους επικριτές τους ως ανόητους και μισαλλόδοξους. Αλλά στο να διορθώνουν τα κακώς κείμενα. Το πραγματικό πνεύμα του φιλελευθερισμού είναι η αυτοσυντήρηση της φιλελεύθερης τάξης, αλλά είναι ριζοσπαστικό και ανατρεπτικό. Σήμερα, με το ίδιο όραμα, οι φιλελεύθεροι πρέπει να πάρουν το μέρος της κοινωνίας που αγωνίζεται για την επιβίωση. Που διάγει ανασφαλή βίο και παλεύει ενάντια στους πατρικίους.
Πρέπει να επαναπροσδιορίσουν την πίστη τους στην ατομική αξιοπρέπεια και την αρχή ότι το άτομο φροντίζει τον εαυτό του, περιορίζοντας τα προνόμιά τους. Πρέπει να αφήσουν κατά μέρος τον χλευασμό του εθνικισμού. να του δώσουν το δικό τους νόημα, να τον γεμίσουν με τη δική τους πολιτειακή υπερηφάνεια στην οποία έχουν δικαίωμα όλοι. Αντί να συγκεντρώνουν την εξουσία σε μεγάλα υπουργεία και τεχνοκρατικούς μηχανισμούς που δεν λογοδοτούν πουθενά, θα πρέπει να την αποκεντρώνουν σε περιφέρειες και δήμους.
Οι φιλελεύθεροι πρέπει να αντιμετωπίσουν τις σημερινές προκλήσεις με σθένος. Αν επικρατήσουν, αυτό θα οφείλεται στην απαράμιλλη ικανότητα της ιδεολογίας τους να δημιουργεί συνθήκες ελευθερίας και ευημερίας. Πρέπει να δεχθούν την κριτική. Να δουν ευνοϊκά τον δημόσιο διάλογο, ως πηγές ενός νέου τρόπου σκέψης που θα αναζωπυρώσει το κίνημά τους. Πρέπει να δείξουν τόλμη και δίψα για μεταρρυθμίσεις. Ιδίως οι νέοι, οι οποίοι έχουν να διεκδικήσουν έναν ολόκληρο κόσμο.
ΚΑΤΕΒΑΣΤΕ ΤΟ APP
