Θα ασχοληθώ μόνο με δυό απο τα πολλά βασικά σημεία που πιστεύω ότι είναι η βάση της προσφοράς του Μεσογειακού πολιτισμού, μέσω της φιλοσοφίας, προς την ανθρωπότητα: την ευδαιμονία και την αυτογνωσία.
Και προτιμώ αυτά τα δυο γιατί είναι επίκαιρα των σύγχρονων αναγκών κι αναζητήσεων του ανθρώπου.
Καταρχήν το όνομα Μεσο-γειος μας παραπέμπει από την ετυμολογία του στην έννοια του “μέσου” το οποίο με την σειρά του μας οδηγεί στον Αριστοτέλη και στην περίφημη θεωρία του περί “μέσης οδού” ως την καλύτερη πορεία για να βρούμε τις πιο σωστές και ρεαλιστικές απαντήσεις στα ερωτήματα μας στην καθημερινή μας και στην εν γενεί ζωή μας.
Θάλασσα-γη-μέσον: να τρεις λέξεις-έννοιες που συνδυάζουν γεωγραφία και φιλοσοφία.
Που συνδυάζουν Ιστορία και διαρκή ανα-στοχασμό. Που συνδυάζουν Φύση και πολιτισμό μέσα από τα μάτια μιας λογικής δυναμικής ισορροπίας. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι η φιλοσοφία γεννήθηκε στην Μεσόγειο ως τρόπος σκέψης και ζωής, ως μέθοδος αυτό-γνωσιακής συμπεριφοράς στα ζωικά ερωτήματα.
Στο νερό (το υγρό στοιχείο) στηρίχθηκε ο Θαλής, ο θεωρητικά πρώτος ιστορικά φιλόσοφος, για να εξηγήσει την γέννηση του Κόσμου. Στο νερό της Θαλάσσης στηρίκτηκε και το ταξίδι των εμπόρων, που με την δραστηριότητα τους ένωναν πολιτισμούς κι άνοιγαν διάλογο μεταξύ τους ακόμη κι αν ήταν πολύ διαφορετικοί.
ΜΕΣΌΓΕΙΟΣ: ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΓΙΑ ΑΥΤΟΓΝΩΣΊΑ ΕΥΔΑΙΜΟΝΊΑ
Στο νερό, ως στοιχειακό συστατικό μιας φυσικής φιλοσοφίας βασίστηκε το ξεκίνημα της προ-Σωκρατικής σκέψης, επιστήμης και θεολογίας. Μέσα από την ανάδειξη του νερού ως έννοια πολιτισμού δόθηκε η δυναμική ανάπτυξης των γραμμάτων, τεχνών, επιστήμης, φιλοσοφίας, εμπορίου και γενικώς παιδείας και γνώσης.
Στην αλληλοσυνδεδεμένη σχέση νερού-γης και με την ευλογία ενός ιδιαίτερου κλίματος, δόθηκε η δυνατότητα στην Μέσο-γειο να γίνει εργαλείο αυτογνωσίας της ατομικότητας και κατ’ επέκταση της συλλογικότητας.
Χάρις στην διαφανή, ισορροπημένη σχέση νερού-γης αναπτύχθηκε η αίσθηση του μέτρου, της αναλογίας, της αισθητικής, του ανθρώπου ως αξιακό όραμα και γενικά της αναζήτησης ισορροπίας ατόμου-περιβάλλοντος.
Γέννημα αυτών ακριβώς των στοιχείων είναι η ανάγκη αυτό-προσδιορισμού, η ανάγκη αυτό-ορισμού που ωθεί προς τον δρόμο της αυτογνωσίας. Η αυτογνωσία είναι το θεμελιώδες ζητούμενο για μια υγιή σχέση Πολίτη-Πόλεως-Πολιτικής. Κι αυτά όλα μαζί οδηγούν στην σφαιρική συμπεριφορά που λέγεται Πολιτισμός.
ΦΥΣΗ ΚΑΙ ΚΟΣΜΟΣ ΩΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΦΩΣ
Κι όλα αυτά έχουν ισχυρές ρίζες στον πολιτισμό της Μεσογείου. Φύση και Κόσμος, ως εσωτερικό φως το πρώτο (“φύση κρύπτεσθαι φιλεί” λέει ο Ηράκλειτος και εννοεί την φύση ως φως που φωτίζει και αποκαλύπτει τα πράγματα) και ως ισορροπημένη αρμονία το δεύτερο (ο Κόσμος που είναι ταυτόχρονα και Κόσμημα για τους Έλληνες φιλοσόφους), οδηγούν, μέσω της αυτογνωσίας, προς την αναζήτηση της ευτυχίας, της ευδαιμονίας που έλεγε και ο Αριστοτέλης.
Ουρανός και Θάλασσα βοηθούν κι ωθούν προς την διαφανή σχέση ανθρώπων μεταξύ τους και ανθρώπων και περιβάλλοντος, επιβεβαιώνοντας ταυτόχρονα την άρρηκτη σχέση των τεσσάρων στοιχείων που είναι η κοσμική βάση: του νερού, της γης, του αέρα και της φωτιάς.
Τα τέσσερα αυτά στοιχεία είναι ταυτόχρονα Ενα (η εξάτμιση του νερού γίνεται αέρας που με την σειρά του μέσω τήξης και πήξης γίνεται αντίστοιχα υγρό και στέρεο το οποίο πάλι μπορεί μέσω της τριβής να δώσει την φωτιά), το παν, το Όλον, ο Κόσμος που τόσο λατρεύτηκε στην Μεσόγειο ως παράδειγμα αρμονικής ισορροπίας. Παρατηρώντας την θάλασσα-ουρανό οι κάτοικοι της Μεσογείου προβληματίστηκαν για τον εαυτό τους, για τους άλλους, για το περιβάλλον, για την γνώση και αλήθεια Θεού κι ανθρώπων. Πρόσφεραν έτσι μια ενδιαφέρουσα πρόταση περί αυτογνωσίας και ευδαιμονίας στον παγκόσμιο και σύγχρονο πολιτισμό.
Διαβάστε το προηγούμενο άρθρο του Δημοσθένη Δαββέτα στο new deal
ΚΑΤΕΒΑΣΤΕ ΤΟ APP
