Μαρίνα Λαμπράκη – Πλάκα | Η σιδηρά κυρία της Τέχνης

Μοίρασε το

 

Η “σιδηρά κυρία” της Τέχνης, δεν είναι πια κοντά μας, να θαυμάζει, να μιλάει και να προστατεύει με πάθος και με όλο της το “είναι” την πολιτιστική κληρονομιά και ιστορία του τόπου μας! Ο λόγος για την Μαρίνα Λαμπράκη – Πλάκα, η οποία έφυγε ξαφνικά από την ζωή σε ηλικία 83 ετών, αφήνοντας την ανεξίτηλη σφραγίδα της στον χώρο του πολιτισμού, αλλά και πλούσιο έργο στην Εθνική Πινακοθήκη, όπου ήταν διευθύντρια από το 1992.


 

Η Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα ήταν ιστορικός Τέχνης, αρχαιολόγος και Ομότιμη Καθηγήτρια της Ιστορίας της Τέχνης  στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών.  Διετέλεσε αναπληρώτρια υπουργός Πολιτισμού-Παιδείας και Θρησκευμάτων της Υπηρεσιακής κυβέρνησης με Πρωθυπουργό την Βασιλική Θάνου την περίοδο 28 Αυγούστου με 23 Σεπτεμβρίου 2015.

Γεννήθηκε στο Αρκαλοχώρι Ηρακλείου Κρήτης και σε ηλικία 17χρονών γνώρισε τον Δημήτρη Πλάκα, έναν αδιόριστο δάσκαλο που έμελλε να γίνει ο μέντοράς της. Από την πρώτη στιγμή τους ένωσε η αγάπη για τα βιβλία. Σταμάτησε νωρίς την εκπαίδευσή της (τελείωσε μόνο τις δύο πρώτες τάξεις του Γυμνασίου), καθώς Γυμνάσιο δεν υπήρχε στο χωριό και έπρεπε να πηγαίνει στην Κρήτη.

«Μαρίνα, ή διακόπτεις εργασία και ειδύλλιο ή γίνεται επίσημο…»

Δύο χρόνια μετά το ζευγάρι παντρεύεται αλλά με την προϋπόθεση ότι η ίδια θα τελείωνε το Γυμνάσιο και θα σπούδαζε. Σε μια συνέντευξή της στα ΝΕΑ είχε αποκαλύψει πως τα πρώτα χρόνια έμεναν μαζί με τους γονείς της, ώστε να μην ασχολείται με το νοικοκυριό και να μπορεί να διαβάζει.

Δεκαπέντε χρόνων και κάτι εκείνη, κοριτσόπουλο, πωλήτρια στο παντοπωλείο, στο Αρκαλοχώρι Ηρακλείου Κρήτης.  Της έκαναν τη χάρη οι γονείς της, να πάει δύο τάξεις στο Γυμνάσιο κι ύστερα το όνειρο ακυρώθηκε: «Ήταν επικίνδυνο να πηγαινοέρχομαι στο Ηράκλειο, ήμουν πια και κορίτσι της… παντρειάς». Αυτός ήταν ο προορισμός
της, «να παντρευτώ κάποιον δάσκαλο, κάποιον έμπορο, κάποιον εργάτη γης», να νοικοκυρευτεί και να συνδράμει το γένος με απογόνους…

Ένα από εκείνα τα Σάββατα που στο χωριό γινόταν εμποροπανήγυρις άνοιξε η πόρτα του παντοπωλείου και ούριος άνεμος φύσηξε. Ήταν εκείνος! Βλέμμα συναρπαστικό, στητή κι αγέρωχη παρουσία και ένα χαμόγελο από εκείνα που σκλαβώνουν…Σκλαβώθηκε μεμιάς, μα ούτε που το φαντάστηκε ότι στη μετέπειτα ζωή της ο 26χρονος αδιόριστος καθηγητής που έπιασε προσωρινά δουλειά στο Γυμνάσιο της
Κοινότητας θα ήταν ο μέντορας της, ο έρωτας, η συντροφιά στο όνειρο, το ταξίδι στα σύννεφα, το «παιδί» που ποτέ δεν γέννησε, η χαρά που της αναλογούσε. Για εκείνη, την αταξίδευτη ακόμα μικρή, που πνιγόταν στην ασφυξία του χωριού της, «το βιβλίο ήταν ένα όχημα φυγής, μια νοερή απόδραση και ο Δημήτρης Πλάκας είχε 6.000 βιβλία»!  Το ειδύλλιο εξελισσόταν. Οι γονείς της έβαλαν όρους: «Μαρίνα, ή διακόπτεις εργασία και ειδύλλιο ή γίνεται επίσημο…».

Ακολούθησαν σπουδές σε Αθήνα και Σορβόννη με υποτροφίες από το ΙΚΥ, ενώ το ζευγάρι – όπως αποκάλυψε η ίδια – κατάφερε να αποκτήσει το δικό του σπιτικό 15 χρόνια μετά τον γάμο του. Οι δυο τους τα έβγαζαν δύσκολα πέρα και όσα χρήματα κέρδιζαν τα δαπανούσαν σε βιβλία και παραστάσεις. Το ζευγάρι δεν απέκτησε ποτέ παιδιά, όμως ο Δημήτρης Πλάκας είχε καταφέρει να μεταλαμπαδεύσει την αγάπη για τη μάθηση σε παρά πολλά παιδιά.  Ο σύζυγος της πέθανε τον Ιούνιο του 1992 και τάφηκε στον οικογενειακό τάφο της μητέρας του στη Σύρο. Η Μαρίνα Λαμπράκη – Πλάκα είχε εξομολογηθεί σε συνέντευξή της στα ΝΕΑ το 1998, ότι για χρόνια έβρισκε μηνύματα αγάπης από μαθήτριές του στον τάφο του.

Ταυτισμένη με την Εθνική Πινακοθήκη

Το όνομά της ταυτίστηκε  με την Εθνική Πινακοθήκη. Έγραψε ιστορία με το πιστό, σχολαστικό έργο της στην καθημερινότητα της ΕΠΜΑΣ, στη διεύθυνση του προσωπικού, στην εκπαίδευση των παίδων, με αποκορύφωμα την επέκταση, που έρχεται να επιστεγάσει την πορεία της.

«Λόγω και των σπουδών μου, είμαι άνθρωπος με ιστορική συνείδηση που παραμένει σε διαρκή εγρήγορση. Την ίδια στιγμή βιώνω μία μεγάλη στιγμή ή τουλάχιστον παρίσταμαι σε ένα ιστορικό γεγονός. Του έχω ήδη δώσει θέση στην ιστορία. Αλλά δεν μπορώ να φανταστώ τον εαυτό μου ως πρόσωπο της Ιστορίας», είχε απαντήσει σε συνέντευξη της, το 2020.

 

«Και επειδή γνωρίζω ότι ο τόπος μας διαθέτει δυστυχώς βραχεία μνήμη, είμαι προετοιμασμένη και συμφιλιωμένη με την ιδέα της λήθης. Ό,τι κάνω μου δίνει μεγάλη χαρά και αποτελεί το αντίδωρό μου. Και την ευγνωμοσύνη μου για τη μεγάλη τύχη να έχω γεννηθεί σε αυτή την χώρα με αυτό το φως και αυτό τον πολιτισμό».

Επιπλέον αποδεικνύεται εξαιρετικά ανθεκτική σε αυτόν τον τόσο απαιτητικό ρόλο, ειδικά όταν το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης αλλάζει διευθυντές και ψάχνει ακόμη το δρόμο του. Πράγμα που κατά τη γνώμη της οφείλεται στο ότι ποτέ δεν θεώρησε ότι έχει κάνει αρκετά.

ΜΑΡΙΝΑ ΛΑΜΠΡΑΚΗ – ΠΛΑΚΑ  | “Ποτέ δεν σταμάτησα να ονειρεύομαι “ρεαλιστικά”. Γιατί το σύνθημά μου παραμένει πάντα το σύνθημα του Μάη του΄68: “Να είστε ρεαλιστές, να κυνηγάτε το ανέφικτο”. Η ρεαλιστική ουτοπία βρίσκεται πίσω από όλα όσα έχω καταφέρει να πραγματοποιήσω, ξεκινώντας από την ίδια τη ζωή μου. Να μην ξεχνάτε ότι είμαι η κόρη του σιδηρουργού Νικόλαου Λαμπράκη από ένα μικρό χωριό της Κρήτης».  «Αυτή είναι και η συμβουλή που δίνω πάντα στους νέους: Μην προδίδετε τα όνειρά σας, μη συμβιβάζεστε και κυρίως ακολουθείστε την κλίση σας, αυτό που θα σας κάνει ευτυχισμένους».

Από το 1992 ήταν Διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης-Μουσείου Αλεξάνδρου Σούτσου. Στα χρόνια της θητείας της η Εθνική Πινακοθήκη έχει εκσυγχρονιστεί και επεκταθεί χάρη στα νέα παραρτήματα που απέκτησε στην Κέρκυρα, στο Ναύπλιο, στην Γλυπτοθήκη στο Γουδή και στο Μουσείο Καπράλου στην Αίγινα.

Επίσης η συλλογή της έχει εμπλουτιστεί με 3.000 νέα έργα, ανάμεσα στα οποία και δυο πίνακες του Θεοτοκόπουλου (El Greco). Κατά τη διάρκεια της θητείας της έχουν διοργανωθεί στην Εθνική πινακοθήκη σημαντικές εκθέσεις τόσο ξένων όσο και Ελλήνων καλλιτεχνών, όπως αυτήν τον χειμώνα του 1992-93 με θέμα «Από τον Θεοτοκόπουλο στον Σεζάν» με πάνω από 600.000 επισκέπτες.

Καταφύγιο της, η παλιά Πινακοθήκη

Στην παλιά Πινακοθήκη, έβρισκε καταφύγιο σε διάφορες αγαπημένες γωνιές. Όπως είχε αναφέρει σε συνέντευξή της το 2020 στο Portraits.gr  «Από τη ζωγραφική του 19ου αιώνα ξεχωρίζω και αγαπώ συγκεκριμένα έργα. Ανεβαίνοντας στον δεύτερο όροφο στην παλιά Πινακοθήκη, όπως πλέον μπορώ να την αποκαλώ, η αίθουσα σε πλημμύριζε με φως. Την ενότητα των πρώιμων Ελλήνων Μοντερνιστών την είχα ονομάσει Φως και χρώμα ελληνικό. Αυτό το ευχάριστο ξάφνιασμα βίωνα ξανά και ξανά, κάθε φορά. Να περπατάς, να συμβιώνεις τόσα χρόνια με την ελληνική ζωγραφική συνιστά μια μοναδική εμπειρία. Η Εθνική Πινακοθήκη διαθέτει αριστουργήματα, που με κάνουν πάντα υπερήφανη για την υψηλή ποιότητα της νεότερης ελληνικής τέχνης».

ΛΑΜΠΡΑΚΗ ΠΛΑΚΑ

Αλλά η ζωή της τελικά σχηματίζεται μέσα σε ένα ιδεατό, οικουμενικό μουσείο, όπως εκείνο που ονειρεύεται ο Αντρέ Μαλρό, άχρονο και χωρίς σύνορα.

«Όσο περνούν τα χρόνια επισκέπτομαι άλλα μουσεία, μικρά και μεγάλα, για να συναντήσω τα έργα που αγαπώ και τα οποία αισθάνομαι σαν συγγενείς μου. Και χαίρομαι όταν καταφέρνω να προσθέτω σε αυτή την “οικογένεια” μερικά καινούρια μέλη. Αποτελεί το δικό μου φανταστικό οικουμενικό μουσείο, που με κάνει να αισθάνομαι ως ο πλουσιότερος συλλέκτης του κόσμου».

“Έφυγε” λίγο πριν λήξει η θητείας της

Τον Ιούλιο, έληγε η θητεία της στην Εθνική Πικανοθήκη. Ένας κύκλος  40 ετών. Είχε δηλώσει πως από τη στιγμή που ολοκλήρωσε το μεγάλο της έργο, την κατασκευή και πλήρη λειτουργία της νέας Εθνικής Πινακοθήκης, δεν είχε λόγο να συνεχίσει. Ότι είχε έρθει η ώρα των νέων παιδιών, αν και δύσκολα θα αποχωριζόταν την Εθνική Πινακοθήκη.

Εξάλλου είχε μόλις αρχίσει να κλείνει αυτό που χαρακτήριζε τραύμα στη συνείδησή της. Είχε βρεθεί και επιστραφεί ο πίνακας του Πικάσο που είχε κλαπεί από την Εθνική Πινακοθήκη το 2012 -τα έτη που λήγουν στον αριθμό 2 ήταν καρμικά για την επαγγελματική της πορεία. Ο τελευταίος χρόνος της ζωής της, ο τελευταίος χρόνος της καριέρας της ήταν για την ίδια ένας χρόνος ένδοξος. Τον περασμένο Οκτώβριο ξενάγησε τον Εμανουέλ Μακρόν και τον Κυριάκο Μητσοτάκη στη μεγάλη έκθεση που οργανώθηκε στο Μουσείο του Λούβρου με τίτλο «Παρίσι – Αθήνα. Γέννηση της σύγχρονης Ελλάδας (1675-1919)». Τον Απρίλιο συμμετείχε στην εθνική αποστολή της Ελλάδας στην Μπιενάλε της Βενετίας ως εθνικός επίτροπος.

Την Τετάρτη, θα παρουσίαζε μια μεγάλη έκθεση Την έκθεση για τον Κωνσταντίνο Παρθένη και την ιδανική του Ελλάδα. Μέχρι και την προηγούμενη Πέμπτη οργάνωνε την έκθεση, έστηνε έργα, υπέγραφε έγγραφα, συντόνιζε τις τελευταίες λεπτομέρειες. Το Σάββατο εισήχθη στο νοσοκομείο αιφνιδίως. Το πρωί της Δευτέρας έφυγε από τη ζωή συγκλονίζοντας τον κόσμο των Τεχνών.

ΚΑΤΕΒΑΣΤΕ ΤΟ APP

Download on the App Store

Μοίρασε το

του αρθρογράφου

ideas change society

ΠΡΟΣΦΑΤΑ

Αφήστε μια απάντηση

Σχόλια

Μπες στη συζήτηση

Κάνε εγγραφή για να αφήσεις τα σχόλιά σου

Κάνε εγγραφή για να αφήσεις τα σχόλιά σου